CityMag Portrait | Παγκόσμια Ημέρα HIV/AIDS

"Μηδενίζουμε τις νέες μολύνσεις, μηδενίζουμε τους θανάτους από AIDS,  μηδενίζουμε τις διακρίσεις"

Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα του AIDS το 1988, με απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Από το 1981 που παρατηρήθηκε κλινικά στις ΗΠΑ, γύρω στα 25.000.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, ενώ 33.000.000 είναι φορείς του ιού HIV. Η σεξουαλική επαφή αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης του HIV. Αισιόδοξα μηνύματα για την τιθάσευση του ιού εκπέμπει η UNAIDS, η υπηρεσία του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του AIDS. Στην ετήσια έκθεσή της για το 2012 επισημαίνει ότι «το τέλος της επιδημίας του AIDS δεν είναι πλέον απλώς ένα όραμα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα». Το σημαντικό είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στα αντιρετροϊκά φάρμακα που αποτρέπουν την εκδήλωση της ασθένειας, επισημαίνει η υπηρεσία.
     Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNAIDS, 1.7 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από AIDS το 2011, αριθμός που παρουσιάζει μικρή πτώση για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά. Τα νέα κρούσματα, επίσης, παρουσιάζουν ετήσια μείωση κατά 20% στα 2,5 εκατομμύρια, ενώ πτώση καταγράφεται και στα κρούσματα σε παιδιά. Αντίθετα, στην Ελλάδα, η εντυπωσιακή αύξηση που καταγράφηκε το 2011 στα νέα κρούσματα του ιού του AIDS συνεχίζεται και το 2012, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία που είχε συγκεντρώσει το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) έως τις 31 Οκτωβρίου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά το μεγαλύτερο μέρος των νέων κρουσμάτων αφορά χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και όχι ομοφυλόφιλους άνδρες. Τους πρώτους δέκα μήνες του 2012 δηλώθηκαν 1.049 νέα περιστατικά, από τα οποία τα 883 (ποσοστό 84,2%) αφορούν άνδρες και τα 166 (15,8%) γυναίκες. Όπως επισημαίνει το ΚΕΕΛΠΝΟ, η πορεία της επιδημίας HIV/AIDS ακολουθεί σταθερά ανοδική πορεία την τελευταία δεκαετία. Από τα 3,6 κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους το 2002, φθάσαμε τα 9,2 κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους το πρώτο δεκάμηνο του 2012.
     Το μήνυμα της φετινής  Παγκόσμιας Ημέρας για τον ιό του HIV και το AIDS είναι «Getting to Zero», το οποίο αντανακλά  τους στόχους του στρατηγικού σχεδίου του UNAIDS για την περίοδο 2011-2015: “Zero New HIV Infections. Zero  Discrimination. Zero AIDS Related Deaths”.

Ας ξεκινήσουμε με το τι είναι το AIDS. Τα αρχικά του γράμματα σημαίνουν Acquired Immune Deficiency Syndrome, δηλαδή Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας και είναι μια ανίατη λοιμώδης νόσος που οφείλεται στον ιό HIV. Ο HIV σημαίνει Human Immunodeficiency Virus δηλαδή ιός της Ανθρώπινης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, και είναι ένας ιός που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, το σύστημα δηλαδή που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε λοιμώξεις, νεοπλασίες και άλλες ασθένειες. Οι ονομασίες HIV και AIDS μπορεί να συγχέονται γιατί και οι δύο αυτοί όροι περιγράφουν την ίδια νόσο. Σκεφτείτε όμως το AIDS σαν μια προχωρημένη HIV νόσο. Ένα άτομο με AIDS έχει ένα ανοσοποιητικό σύστημα τόσο αποδυναμωμένο από τη δράση του HIV που συνήθως αρρωσταίνει από μία ή περισσότερες ευκαιριακές λοιμώξεις όπως πνευμονία (PCP) ή Σάρκωμα Καπόζι (KS), Σύνδρομο Επίσχνασης (απώλεια βάρους), βλάβες στην μνήμη, ή καρκίνους.

Ο ιός ανακαλύφθηκε το 1983 και προκαλεί το σύνδρομο της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Ο HIV ανήκει σε μια κατηγορία ιών που ονομάζονται ρετροϊοί, οι οποίοι περιέχουν κύτταρα τα οποία συντίθενται από μόρια ριβοζονουκλεϊνικού οξέως (RNA). Τα ανθρώπινα γονίδια συντίθενται από μόρια δεσοξυριβοζονου-κλεϊνικού οξέως (δηλαδή DNA). Όπως όλοι οι ιοί, έτσι και ο HIV δεν είναι εξοπλισμένος με τα απαραίτητα υλικά για να πολλαπλασιαστεί αυτόνομα. Μπορεί να αντιγραφεί μόνο μέσα σε ένα ζωντανό κύτταρο, παίρνοντας τον έλεγχο του μηχανισμού αναπαραγωγής του. Οι ιοί έχουν συγκεκριμένα κύτταρα-στόχους. Τα κύτταρα-στόχοι του HIV είναι κύτταρα που έχουν στην επιφάνειά τους το μόριο CD4. Αυτά είναι τα CD4 Τ-λεμφοκύτταρα και τα μακροφάγα.

Μόλις ο HIV μπει στον οργανισμό, εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και αναζητά κύτταρα με CD4 υποδοχείς. Όταν συναντήσει ένα τέτοιο κύτταρο κολλά πάνω του, ενώνεται με αυτό και αδειάζει μέσα του το γενετικό του υλικό και τα ένζυμά του. Το RNA του ιού HIV, με τη βοήθεια ενός ειδικού ενζύμου που ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφάση, μετατρέπεται σε DNA αμέσως μόλις ο ιός εισβάλλει  στο κύτταρο έτσι ώστε να ενσωματωθεί στο ανθρώπινο γονιδίωμα, Σε ένα δεύτερο στάδιο το ένζυμο ενσωματάση κόβει το DNA του κυττάρου και ενσωματώνει σ’ αυτό το ιικό DNA (αντιγράφει δηλαδή τις γεντικές πληροφορίες του στο ανθρώπινο DNA). Από αυτό το σημείο η γενετική ταυτότητα του κυττάρου-στόχος έχει μεταβληθεί μόνιμα και εξυπηρετεί τον ιό. Από το ιικό DNA προκύπτουν οι πρωτεΐνες του ιού, οι οποίες συγκεντρώνονται μέσα στο κύτταρο-στόχος. Μέσω του ενζύμου πρωτεάση οι πρωτεΐνες του ιού κόβονται σε λειτουργικά τμήματα και σχηματίζονται νέοι ιοί μέσα στο κύτταρο. Το κύτταρο καταστρέφεται και οι ιοί απελευθερώνονται στο αίμα, όπου επιτίθενται σε νέους στόχους.

Η πορεία της λοίμωξης που προκαλεί ο HIV χαρακτηρίζεται από τη μεσολάβηση ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος ανάμεσα στην αρχική προσβολή και στην εμφάνιση σοβαρών συμπτωμάτων. Για αυτό το λόγο ο HIV ανήκει σε μια υποκατηγορία ρετροϊών που ονομάζονται «αργοί ιοί». Άλλο ένα χαρακτηριστικό του ιού HIV, είναι η πολύ μεγάλη μεταλλακτικότητά του επειδή σφάλματα κατά την αντιγραφή του RNA του ιού σε DNA προκαλούν μεγάλες αλλαγές στη φύση του. Για αυτό και παρότι το ανοσοποιητικό παράγει αντισώματα κατά του ιού, αυτά είναι αναποτελεσματικά, επειδή ο ιός μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα. Ο HIV, όπως αναφέραμε, μολύνει τα κύτταρα με CD4 υποδοχείς, δηλαδή τα CD4 T-λεμφοκύτταρα καθώς και τα μακροφάγα και έτσι προσκολλάται για πάντα στο γενετικό τους υλικό. Τα CD4 Τ-λεμφοκύτταρα, που ονομάζονται και «βοηθητικά» συνεργάζονται με τα κύτταρα που παράγουν αντισώματα τα οποία κολλούν στην επιφάνεια των ξένων κυττάρων που έχουν εισβάλλει στο ανθρώπινο σώμα. Τα μακροφάγα καταστρέφουν τα ξένα κύτταρα που έχουν επάνω τους αυτά τα κολλημένα αντισώματα. Ο HIV διαταρράσει σοβαρά την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα CD4 T-λεμφοκύτταρα και τα μακροφάγα καταστρέφονται. Ουσίες που σε φυσιολογικές συνθήκες παράγονται από τα T-λεμφοκύτταρα για να ενεργοποιήσουν τα Β- λεμφοκύτταρα τα οποία είναι αυτά που παράγουν τα αντισώματα, εκκρίνονται είτε σε τεράστιες, είτε σε πολύ μικρές ποσότητες. Ο ιός ακόμη καταστρέφει πολλά «κύτταρα μνήμης» από την ομάδα των CD4 T-λεμφοκυττάρων. Έτσι το επίπεδο της ανοσίας πέφτει σημαντικά.

Mε την επιτυχή αντιρετροϊκή (ART), το σώμα μπορεί να παραμένει υγιές και να αντιμετωπίζει τους περισσότερους ιούς και τα βακτηρίδια. Όταν κάποιος μολύνεται με τον HIV, γίνεται "HIV οροθετικός" και παραμένει για πάντα HIV οροθετικός. Ο κύκλος ζωής του HIV περιλαμβάνει εννέα φάσεις μέχρι το στάδιο της ωρίμανσής του (NIAID, 1998). Οι φάσεις αυτές είναι:
α. Επαφή - είσοδος του ιού.
β. Αντίστροφη μεταγραφή.
γ. Μεταφορά στον πυρήνα των κυττάρων.
δ. Ενσωμάτωση.
ε. Αντιγραφή του ιού.
στ. Σύνθεση της πρωτεΐνης του ιού.
ζ. Συγκρότηση του ιού.
η. Απελευθέρωση του ιού.
θ. Ωρίμανση

Οι περισσότερες μελέτες καταδεικνύουν ότι ο μέσος χρόνος που μεσολαβεί από τη μόλυνση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με το AIDS είναι 2- 10 χρόνια ή ακόμα και περισσότερο. Ωστόσο, οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει μια μεγάλη διακύμανση ως προς την εξέλιξη της νόσου. Για το 10 % των ατόμων που έλαβαν μέρος σε αυτές τις έρευνες η εξέλιξη του AIDS συνετελέσθη στη διάρκεια των πρώτων δύο ή τριών χρόνων που ακολουθούν τη μόλυνση, ενώ το 5-10 % των ατόμων στις μελέτες έχει σταθερό αριθμό CD 4 κυττάρων και δεν εμφανίζουν συμπτώματα ακόμα και μετά από δώδεκα χρόνια ή και περισσότερα. Παράγοντες όπως οι γενετικές ατομικές διαφορές, ο βαθμός μολυσματικότητας ενός μεμονωμένου στελέχους του ιού και η συνύπαρξη λοιμώξεων από άλλα μικρόβια μπορεί να επηρεάσουν το ρυθμό και τη σοβαρότητα της εξέλιξης της νόσου (NIAID, 1998).

Τα στάδια που διακρίνονται θα μπορούσαμε να τα κατηγοριοποιήσουμε σε τρία: Στάδιο 1 της πρωτογενούς προσβολής – οξεία λοίμωξη ή πρωτολοίμωξη. Όταν ο HIV μπει στον οργανισμό πολλαπλασιάζεται σε τεράστιους αριθμούς. Δισεκατομμύρια νέοι ιοί σχηματίζονται καθημερινά και δισεκατομμύρια CD4 Τ-λεμφοκύτταρα καταστρέφονται επίσης. Μέσα σε μερικές εβδομάδες ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών (όχι όλοι) εμφανίζει συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κρυολογήματος ή της γρίπης (πυρετό, φαρυγγίτιδα, εξάνθημα, πόνους στους μύες και τις αρθρώσεις, πονόλαιμο, πονοκέφαλο, υπνηλία, εξάντληση). Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν διογκωμένους λεμφαδένες στο λαιμό και στη βουβωνική χώρα. Τα συμπτώματα της πρωτολοίμωξης μπορεί να είναι παρόμοια και με συμπτώματα άλλων σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων και άλλων λοιμώξεων που είναι πιο διαδεδομένες και μεταδίδονται ευκολότερα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα άτομα είναι πολύ "μολυσματικά" και ο HIV παρουσιάζει μεγάλη συγκέντρωση στα γενετήσια εκκρίματα. Μερικές εβδομάδες αργότερα η αρχική, οξεία φάση παρέρχεται και εγκαθίσταται στον οργανισμό μια λεπτή ισορροπία. Όμως, παρά την επιφανειακή ηρεμία, η μάχη κατά του ιού συνεχίζεται μέσα στους λεμφαδένες.

Στο 2ο στάδιο της ασυμπτωματικής λοίμωξης, το προσβεβλημένο άτομο δεν παρουσιάζει κανένα κλινικό σύμπτωμα. Αν δεν υποβληθεί σε εξετάσεις, είναι αδύνατον να γνωρίζει αν είναι ή όχι φορέας. Η περίοδος αυτή παρουσιάζει μεγάλη χρονική διακύμανση. Μπορεί να μην παρουσιαστεί κανένα σύμπτωμα στη διάρκεια μιας δεκαετίας για τους ενήλικες και μιας διετίας για τα παιδιά που γεννιούνται με τον ιό, ενώ άλλοτε μπορεί να παρουσιαστούν συμπτώματα μέσα σε μερικούς μήνες. Κατά τη διάρκεια του σταδίου αυτού, ο ιός HIV πολλαπλασιάζεται δραστικά και μολύνει και σκοτώνει κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Στο 3ο στάδιο είναι η συμπτωματική φάση η οποία μπορεί να οδηγήσει στο τελικό στάδιο της νόσου του AIDS. Η φάση αυτή, υποδιαιρείται σε πολλές υποομάδες, με διάφορους τύπους κλινικών εκδηλώσεων. Η συνεχιζόμενη μάχη κατά του HIV εξαντλεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι μετά από μερικά χρόνια (σε ασθενείς χωρίς θεραπεία) χάνεται η ισορροπία ανάμεσα στον HIV και τα CD4 κύτταρα. Ένα υγιές άτομο συνήθως έχει 600 έως 1200 CD4+Τ λεμφοκύτταρα ανά κυβικό χιλιοστό (mm) αίματος. Κατά τη διάρκεια της HIV μόλυνσης, οι αριθμοί του ιού στο αίμα (ιικό φορτίο) αυξάνονται σταδιακά, ενώ ο αριθμός των CD4 κυττάρων ελαττώνεται προοδευτικά. Όταν ο αριθμός τους πέσει κάτω από 200 ανά κυβικό χιλιοστό, το ανοσοποιητικό σύστημα έχει πλέον αποδυναμωθεί σοβαρά, ο άνθρωπος γίνεται ιδιαίτερα ευάλωτος στις ευκαιριακές λοιμώξεις και τους καρκίνους που χαρακτηρίζουν το AIDS, και τελικά διαγιγνώσκεται με AIDS.

H κλινική διάγνωση του AIDS αναφέρεται στο πιο προχωρημένο στάδιο της μόλυνσης με HIV, και σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας απαιτεί την παρουσία μιας σειράς συμπτωμάτων. Από αυτά, κάποια θεωρούνται κύρια, ενώ κάποια άλλα δευτερεύοντα. Η κλινική διάγνωση θεωρείται θετική όταν υπάρχουν τουλάχιστον δύο από τα εξής κύρια συμπτώματα: α) απώλεια βάρους 10% ή μεγαλύτερη (στα παιδιά αρκεί η ανακοπή της αύξησης του βάρους τους), β) διάρροια περισσότερο από ένα μήνα και γ) πυρετός περισσότερο από ένα μήνα. Τα δευτερεύοντα συμπτώματα είναι: Βήχας περισσότερο από ένα μήνα, καθολική δερματίτιδα με κνησμό, έρπις ζωστήρας σε υποτροπή, κανδιδίαση του στόματος και του φάρυγγα. Σε κάθε περίπτωση, η κλινική διάγνωση απαιτεί εργαστηριακή επιβεβαίωση, με την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων (Κιόρτσης και Παπασπηλιόπουλος, 1997). Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε το 1993 από το CDC (Center for Disease Control / Κέντρο Ελέγχου Νόσων) των Η.Π.Α, θεωρείται ότι έχουν αναπτύξει AIDS τα άτομα των οποίων ο αριθμός των CD4+Τ λεμφοκυττάρων είναι μικρότερος από 200 (NIAID, 1999) ή μικρότερος από το 14% του συνόλου των λεμφοκυττάρων του οργανισμού τους, ανεξάρτητα από την κλινική τους κατάσταση (Δαρδαβέσης, 1999). Κατά την πορεία της λοίμωξης HIV η μείωση των CD4+Τ λεμφοκυττάρων είναι σταδιακή για τα περισσότερα άτομα, αλλά ραγδαία για κάποια άλλα. Επίσης, υπάρχουν άνθρωποι που δεν εμφανίζουν συμπτώματα ακόμη κι όταν ο αριθμός των λεμφοκυττάρων τους είναι μικρότερος από 200. Επιπρόσθετα, ο ορισμός περιλαμβάνει 26 κλινικές καταστάσεις και διαγνωστικά κριτήρια που προσβάλλουν άτομα με ανεπτυγμένη νόσο HIV (NIAID, 1999). Η πλειονότητα αυτών είναι ευκαιριακές λοιμώξεις οι οποίες πολύ σπάνια μπορεί να βλάψουν υγιή άτομα. Όμως για τα άτομα με AIDS οι λοιμώξεις αυτές είναι σοβαρές και μερικές φορές μοιραίες εξαιτίας του γεγονότος ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι τόσο καταστραμμένο από τον HIV που ο οργανισμός δεν είναι σε θέση να καταπολεμήσει ορισμένα βακτήρια, ιούς και άλλα μικρόβια.

Οι ευκαιριακές λοιμώξεις (πνευμονοκύστωση, εγκεφαλική τοξοπλάσμωση κλπ), συνηθισμένες σε άτομα με AIDS, προκαλούν συμπτώματα όπως: βήχα, λαχάνιασμα, αιφνιδιαστικές προσβολές, νοητικά συμπτώματα (όπως σύγχυση και αμνησία), σοβαρή και επίμονη διάρροια, πυρετό, απώλεια όρασης, σοβαρούς πονοκεφάλους, απώλεια βάρους, έντονη κόπωση, ναυτία, εμετούς, απώλεια συντονισμού, κώμα, κοιλιακές κράμπες, δύσκολη ή επίπονη κατάποση (NIAID, 1999). Οι άνθρωποι με AIDS συχνά υποφέρουν από λοιμώξεις στα έντερα, στους πνεύμονες, στον εγκέφαλο, στα μάτια και σε άλλα όργανα καθώς επίσης και από εξουθενωτική απώλεια βάρους, διάρροια, νευρολογικές διαταραχές. Επιπλέον, τα άτομα με AIDS είναι ιδιαιτέρως επιρρεπή στην εμφάνιση διαφόρων καρκίνων, ιδιαίτερα εκείνων που προξενούνται από ιούς, όπως είναι η αγγειοσαρκωμάτωση (Kaposi's sarcoma), καθώς και σε καρκίνους του τραχήλου ή καρκίνους του ανοσοποιητικού συστήματος, γνωστούς ως λεμφώματα. Οι καρκίνοι αυτοί είναι συνήθως πιο επιθετικοί και ως εκ τούτου είναι πιο δύσκολο να θεραπευτούν στα άτομα με νόσο HIV. Πολλοί άνθρωποι εξουθενώνονται από τα συμπτώματα του AIDS σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν κανονικά στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις αλλά ούτε και στη συντήρηση του νοικοκυριού τους. Κάποιοι άλλοι μπορεί να βιώνουν φάσεις κατά τις οποίες η ασθένεια είναι ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή τους, οι οποίες εναλλάσσονται με φάσεις κανονικής λειτουργικότητας (NIAID, 1999).

Η Μετάδοση της Λοίμωξης του HIV, βρίσκεται σε ποσότητες ικανές για να μολύνουν, στο αίμα, στο σπέρμα και στα κολπικά υγρά, στη βλέννη που καλύπτει το ορθό και στο μητρικό γάλα. Ο HIV μεταδίδεται κυρίως με το αίμα, με την σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, με την κοινή χρήση σύριγγας και από τη μητέρα στο νεογνό (κάθετη μετάδοση). O ιός επιζεί στο περιβάλλον εκτός του ανθρώπινου οργανισμού για ελάχιστη ώρα. Αναλυτικά, για να μολυνθούμε με τον HIV πρέπει να έρθουμε σε επαφή με μολυσμένο αίμα. Εάν έρθουμε σε επαφή με μολυσμένο αίμα και το αίμα εισχωρήσει στο δικό μας σώμα μέσω αμυχών, πληγών ή βλεννογόνων μπορεί να μολυνθούμε. Οι μεταγγίσεις θεωρούνται πλέον ασφαλείς, αφού το αίμα ελέγχεται διεξοδικά για την παρουσία του HIV και άλλων παθογόνων. Είναι πάρα πολύ απίθανο να μολυνθούμε μέσω μεταγγίσεων αίματος. Ο HIV μπορεί να μεταδοθεί και μέσω κοινής χρήσης αντικειμένων όπου μπορεί να υπάρχουν υπολείμματα αίματος, όπως ξυράφια, οδοντόβουρτσες κτλ. Για τον λόγο αυτό αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε τις οδοντόβουρτσες και τα ξυράφια άλλων. Ο πιο συνήθης τρόπος μετάδοσης, όμως, είναι μέσω της σεξουαλικής επαφής με ένα ήδη προσβεβλημένο άτομο. Ο ιός μπορεί να εισέλθει στον οργανισμό δια της οδού του κόλπου, του αιδοίου, του πέους, του πρωκτού ή του στόματος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Ο HIV μπορεί επίσης να μεταδοθεί και από την επαφή με μολυσμένο αίμα. Ο HIV περιέχεται επίσης στο σπέρμα, τα σπερματικά υγρά, στην βλέννη του ορθού και στα κολπικά υγρά. Στο σάλιο οι ποσότητες δεν επαρκούν για τη μετάδοσή του.

Από τις σεξουαλικές πράξεις, οι πιο επικίνδυνες για τη μετάδοση του HIV είναι ο κολπικός και ο πρωκτικός έρωτας. Ο λόγος είναι ότι οι βλεννογόνοι του κόλπου και του πρωκτού είναι πολύ ευαίσθητοι και εύκολα τραυματίζονται, οπότε υπάρχουν μικρές, ανεπαίσθητες αμυχές μέσα από τις οποίες να εισχωρήσει ο ιός στον παθητικό σεξουαλικό σύντροφο που δέχεται μέσα του μολυσμένο σπέρμα. Επίσης επειδή η βλέννη του ορθού περιέχει μεγάλες ποσότητες του HIV, ο ενεργητικός σεξουαλικός σύντροφος μπορεί να μολυνθεί μέσω της ουρήθρας. Το στοματικό σεξ δεν θεωρείται υψηλού κινδύνου σεξουαλική συμπεριφορά, δεν είναι όμως εντελώς ακίνδυνο. Εξάλλου υπάρχει κίνδυνος για μετάδοση άλλων αφροδίσιων νοσημάτων. Το στοματικό σεξ γίνεται πιο επικίνδυνο εάν υπάρχουν πληγές στο στόμα, ουλίτιδα κτλ, ή αν ο άλλος εκσπερματώνει στο στόμα μας. Η σωστή χρήση προφυλακτικού ελαχιστοποιεί την πιθανότητα μετάδοσης του HIV μέσω της σεξουαλικής επαφής. O HIV μεταδίδεται συχνά στα άτομα που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών επειδή χρησιμοποιούν κοινή σύριγγα που περιέχει υπολείμματα αίματος με μικρή ποσότητα του ιού. Ο HIV μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο βρέφος κατά τον τοκετό και τον θηλασμό μέσω του μητρικού γάλακτος. Γι’ αυτό οι οροθετικές μητέρες υποβάλλονται σε καισαρική τομή και αποθαρρύνονται να γαλουχήσουν τα παιδιά τους. Η χρήση αντιρετροϊικών φαρμάκων κατά την κύηση ή λίγο πριν τον τοκετό μειώνουν αισθητά την κάθετη μετάδοση, όπως αποκαλείται η μετάδοση του HIV από τη μητέρα στο βρέφος. Ο ιός έχει απομονωθεί, εκτός από το αίμα, το σπέρμα, τα κολπικά υγρά, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και το μητρικό γάλα, και από το σάλιο, τον ιδρώτα, τα δάκρυα, τα ούρα, τα κόπρανα και τα βρογχικά εκκρίματα χωρίς ωστόσο να έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μολύνσεως από τα συγκεκριμένα βιολογικά υγρά. Το γεγονός αυτό οφείλεται αφενός μεν στη μικρή ποσότητα του ιού που περιέχεται στα υγρά αυτά, αφετέρου, δε, στη μεγάλη ευπάθεια του ιού στο εξωτερικό περιβάλλον. Σχετικώς με το σάλιο, εργαστηριακές μελέτες αποκάλυψαν ότι το σάλιο περιέχει φυσικά συστατικά που αναχαιτίζουν τη μολυσματική δράση του ιού.

Ο HIV ΔΕΝ μεταδίδεται, από τον αέρα, από το κολύμπι στη θάλασσα ή σε πισίνες, από καθίσματα τουαλέτας, από τα πόμολα, από τα τρόφιμα και ποτά, από την κοινή χρήση μαγειρικών συσκευών ή μαχαιροπίρουνων, από την κοινή χρήση πετσετών, σεντονιών, τηλεφώνων, από το τσίμπημα εντόμων όπως είναι τα κουνούπια ή οι ψύλλοι (από τα ζώα εν γένει δεν μεταδίδεται), από το σάλιο και από τα φιλιά και από τη σωματική επαφή.

Η λοίμωξη HIV συνήθως είναι αρχικά ασυμπτωματική, έτσι ο κύριος τρόπος εντοπισμού του ιού είναι μέσω της εξέτασης αίματος για την παρουσία αντισωμάτων κατά του ιού. Οι γενικές εξετάσεις αίματος δεν ανιχνεύουν τον ιό ή τα αντισώματα του, για αυτό το λόγο απαιτούνται ειδικές εξετάσεις για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει μολυνθεί με τον ιό HIV. Ο πιο διαδεδομένος τύπος εξέτασης για την ανίχνευση του HIV είναι το ειδικό τεστ αντισωμάτων HIV (ELISA). Για να αποδώσει βέβαια το τεστ σωστά αποτελέσματα πρέπει να γίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του μολυσμένου ατόμου έχει ήδη αναπτύξει αντισώματα στον HIV. Κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ της μόλυνσης και της ανάπτυξης αντισωμάτων, τα τεστ αντισωμάτων έναντι του ιού βγαίνουν ψευδώς αρνητικά. Συνεπώς το τεστ αντισωμάτων μπορεί να γίνει αφού περάσουν κάποιες ημέρες μετά από μια πιθανή μόλυνση με τον ιό. Το τεστ ELISA για τον HIV είναι ένα φτηνό και γρήγορο τεστ φτιαγμένο να μετράει τα αντισώματα κατά του ιού που φτιάχνει ο οργανισμός αποκλειστικά και μόνον όταν έρθει σε επαφή με τον ιό HIV. Αν βρεθούν αντισώματα κατά του ιού στο αίμα, υπάρχει ιός μέσα στον οργανισμό. Επειδή το τεστ ELISA μπορεί να θετικοποιηθεί και από μερικές άλλες παθήσεις, αν βγει θετικό, τότε με το ίδιο δείγμα αίματος γίνεται το απολύτως ειδικό για το HIV τεστ Western Blot για την εξακρίβωση του αποτελέσματος του τεστ αντισωμάτων. Αν και αυτό βγει θετικό η διάγνωση είναι σίγουρη. Υπάρχει και ένα πιο εξελιγμένο τεστ που ανιχνεύει τον ίδιο τον ιό (ή σωστότερα το γενετικό υλικό του ιού). Είναι το τεστ «ιικού φορτίου», το οποίο όχι απλώς ανιχνεύει τον ιό, αλλά μας λέει και πόσες χιλιάδες ιοί υπάρχουν σε κάθε κυβικό εκατοστό αίματος. Ονομάζεται μέθοδος PCR (Polymerase Chain Reaction). Το τεστ «ιικού φορτίου» χρησιμοποιείται μόνον σε οροθετικούς υπό αγωγή για να παρακολουθείται η πορεία τους και η επιτυχία της αγωγής. Γίνεται επίσης σε όλους όσους διαγιγνώσκονται μολυσμένοι από τον ιό με τα τεστ αντισωμάτων μεθόδου ELISA και  τεχνικής Western Blot.

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τον ιό HIV (παρόλο που ο ιός έχει απομονωθεί και οι ερευνητές έχουν επαρκείς γνώσεις για τον ανοσολογικό μηχανισμό του οργανισμού). Η αποτελεσματική θεραπεία θα είχε τη μορφή ενός προληπτικού εμβολίου εναντίον του, που θα εμπόδιζε την εγκατάσταση του στον οργανισμό. Μέχρις ότου αναπτυχθεί και εφαρμοστεί κάποια αποτελεσματική θεραπεία ίασης και προληπτικού εμβολίου, η αντιρετροϊκή αγωγή είναι η καλύτερη επιλογή για την μακροχρόνια ιική καταστολή. Με τη χρήση νέων συνδυαστικών φαρμακευτικών αγωγών -με διαφορετική δράση στις διάφορες φάσεις αναπαραγωγής του HIV- επιτυγχάνεται η μακροχρόνια αναστολή της πορείας προς τη νόσο, η μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας λόγω της HIV λοίμωξης και η βελτίωση της ποιότητας ζωής. Σήμερα, η HIV λοίμωξη θεωρείται χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του. Υπάρχουν πολλές κατηγορίες αντιρετροϊκών φαρμάκων με διαφορετικό στόχο στον κύκλο του πολλαπλασιασμού του ιού και διαφορετικό  μηχανισμό δράσης που μπορεί πλέον να λάβει ο ασθενής. Οι συνδυασμοί αυτοί ονομάζονται HAART - Highly Active Antiretroviral Therapy (αντιρετροϊκή θεραπεία υψηλής δραστικότητας). Επειδή η HAART μειώνει τη συγκέντρωση του ιού στα μολυσματικά βιολογικά υγρά και ελαττώνει συνεπώς την πιθανότητα μετάδοσης του, δίνεται πλέον μεγάλη σημασία στο ρόλο που διαδραματίζει η χορήγηση της αντιρετροϊκής θεραπείας στον τομέα της πρόληψης.

Οι κατηγορίες αντιρετροϊκών φαρμάκων είναι (NRTI) Νουκλεοσιδικοί/ νουκλεοτιδικοί Αναστολείς ανάστροφης μεταγραφάσης & (NNRTI) Μη Νουκλεοσιδικοί Αναστολείς ανάστροφης μεταγραφάσης: Το ένζυμο της ανάστροφης μεταγραφάσης διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη ζωή του κύκλου του ιού μετατρέποντας το μονό σκέλος  RNA του ιού σε διπλό σκέλος DNA με την ακόλουθη ενσωμάτωση στο γονιδίωμα του ξενιστή. Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής, αναστέλλουν τη δράση του ενζύμου, σταματώντας το προκαταρκτικό στάδιο κατά το οποίο το ιικό RNA μετατρέπεται σε DNA. Ο πολλαπλασιασμός του ιού σταματά σε πολύ αρχικό στάδιο. (PI) Αναστολείς πρωτεάσης που στοχεύουν τον κύκλο της ζωής του HIV σε ένα μεταγενέστερο στάδιο από ότι οι αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης. Στοχεύουν την πρωτεάση, που είναι ένα ένζυμο απαραίτητο για την ωρίμανση των νεοσύστατων ανώριμων σωματιδίων του ιού σε λοιμώδη σωματίδια. Συνδέονται με το ενεργό κέντρο της πρωτεάσης του ιού εμποδίζοντας τη διάσπαση των πρωτεϊνών του σε λειτουργικά τμήματα. Συνεπώς, τα πρόσφατα συναρμολογημένα ιικά σωματίδια παραμένουν ανώριμα και μη μολυσματικά. Αναστολείς σύντηξης της κυτταρικής μεμβράνης σε αντίθεση με τους αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης ή πρωτεάσης, οι αναστολείς σύντηξης έχουν στόχο τον ιό πριν αυτός μπει μέσα στο κύτταρο. (EI) Αναστολείς εισόδου που είναι μια πιο καινούργια ομάδα φαρμάκων στοχεύει στο να εμποδίσει τον ιό να συνδεθεί με την επιφάνεια των Τ λεμφοκυττάρων και να μπει μέσα τους. Η είσοδος του ιού μέσα στα κύτταρα στόχους σχετίζεται με τη σύνδεση του ιού με τους υποδοχείς στην  επιφάνεια των CD4 κυττάρων. Εκτός από τους CD4 υποδοχείς υπάρχουν και δύο άλλοι υποδοχείς (coreceptor) που ονομάζονται CCR5 και CXCR4 που συμμετέχουν επίσης στη διαδικασία εισόδου του ιού. Μπλοκάροντας αυτούς τους υποδοχείς εμποδίζεται ο ιός να εισέλθει στο κύτταρο στόχο. (II) Αναστολείς ενσωμάτωσης (ιντεγκράσης) όπως η ιντεγκράση που μεσολαβεί στην ενσωμάτωση του DNA του ιού στο γονιδίωμα του κυττάρου-στόχου. Η αναστολή αυτού του ενζύμου μπορεί να εμποδίζει την ικανότητα του ιού να χρησιμοποιεί το γονιδίωμα του ανθρώπινου κυττάρου για την αναπαραγωγή του.

Κλείνοντας, να σημειώσουμε πως είναι πρώτιστη ανάγκη να μηδενίσουμε και κοινωνικά το στίγμα και τον ρατσισμό στους «υγιείς» ανθρώπους. Ο HIV και το AIDS μας αφορά όλους/ες και η ενεργή συμμετοχή μας είναι αναγκαία. Κάθε στήριξη μετράει, όπως και αυτή της συμμετοχής στις πολυάριθμες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται την 1η Δεκεμβρίου σε όλη τη χώρα. Είναι επίσης και μια ευκαιρία να εξεταστούμε. Στηρίζουμε τους/ις οροθετικούς/ες, διεκδικούμε δωρεάν εξετάσεις, κάνουμε ασφαλές σεξ και μηδενίζουμε το AIDS!

Επιμέλεια κειμένου Λεωνίδας Θεοδωρίδης για το CityMag.



ΠΗΓΕΣ: Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας / UNAIDS / ΚΕΕΛΠΝΟ
Περισσότερο υλικό μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
http://www.unaids.org/en/
http://www.who.int/topics/hiv_aids/en/
http://www.cdc.gov/hiv/
http://www.cdc.gov/std/hiv/default.htm
http://www.aidsinfo.nih.gov/
http://www.niaid.nih.gov/topics/hivaids/Pages/Default.aspx

CityMag Portrait | Φραγκίσκα Μεγαλούδη

«Το καλοκαίρι σκοπεύω να πάρω με τον γιο μου τον υπερσιβηρικό και να διασχίσουμε με το τρένο όλη την Κεντρική Ασία μέχρι την Ευρώπη!»

Αυτόν το μήνα έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω ένα πολύ δυνατό και άκρως ενδιαφέρον πορτραίτο. Ο λόγος για τη Φραγκίσκα Μεγαλούδη, που μου έκανε την τιμή να μου παραχωρήσει μία συνέντευξη. Παρόλο που λείπει αρκετά χρόνια από την Ελλάδα και έχει ήδη γίνει αρκετά αναγνωρίσιμη μέσω των ρεπορτάζ της σε γνωστά έντυπα του εξωτερικού, όπως είναι η «Huffington Post», το «Spiegel» και η «Guardian», η Φραγκίσκα άρχισε να απασχολεί το ευρύτερο ελληνικό κοινό όταν κλήθηκε να μιλήσει στα ελληνικά δελτία τις μέρες που ο ηγέτης της Βόρεια Κορέας απειλούσε με πυρηνική σύρραξη. Έκτοτε πολλοί επικοινώνησαν μαζί της, για να δώσει συνεντεύξεις σχετικά με τη γενικότερη κατάσταση και τη ζωή στη Βόρεια Κορέα.
          Γνώρισα τη Φραγκίσκα αφορμή ενός άλλου θέματος που αφορούσε τη δραστηριότητά μου στη Λεσβιακή, Ομοφυλοφιλική, Αμφισεξουαλική και Τρανς κοινότητα (ΛΟΑΤ), σε σχέση με ένα ρεπορτάζ για τις επιθέσεις της Χρυσής Αυγής οι οποίες είχαν απασχολήσει τότε τα ελληνικά μέσα, ακόμα και την ελληνική βουλή. Σ’ αυτήν τη συνέντευξη, βέβαια, θα εστιάσω στη Φραγκίσκα. Ήθελα να μας περιγράψει πώς βιώνει εκείνη τα ρεπορτάζ της, πώς κατάφερε να ταξιδέψει στο μισό πλανήτη και τι σκέψεις κάνει όταν κλείνει τον ηλεκτρονικό της υπολογιστή. Γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αθήνα, συγκεκριμένα στη Δάφνη, η Φραγκίσκα πήγε σχολείο στην περιοχή του Υμηττού. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Γαλλία. Από κει και έπειτα άλλαξαν όλα. Είχε βγάλει ένα εισιτήριο για aller αλλά χωρίς retour…


Λεωνίδας Θεοδωρίδης: «Προέρχεσαι από εργατική οικογένεια. Tι θυμάσαι από τα παιδικά σου χρόνια και πώς ήταν η ζωή στο σπίτι;».

Φραγκίσκα Μεγαλούδη: «Η μητέρα μου είναι νοικοκυρά και γενικά μια πολύ δραστήρια γυναίκα. Ο πατέρας μου οικοδόμος. Δούλευε καθημερινά και όλη μέρα, για να μη μας λείψει τίποτα. Δεν είχαμε ποτέ πολλά χρήματα ή πληθώρα υλικών αγαθών, αλλά μεγαλώσαμε με αγάπη και με αρχές. Είμαι πολύ περήφανη για τους γονείς και την αδελφή μου, που είναι τρία χρόνια μεγαλύτερή μου. Είναι νηπιαγωγός, και έχω και τον ανιψιό μου το Νίκο, που είναι δεκαπέντε ετών. Ως παιδί ήμουν ζωηρό, γεμάτο περιέργεια. Ήθελα συνέχεια να μαθαίνω πράγματα, να εξερευνώ, και είχα πολλή φαντασία. Ταυτόχρονα ήμουν και ένας κλειστός χαρακτήρας, λίγο απομονωμένη και στον κόσμο μου. Λάτρευα το διάβασμα και κάθε χρόνο ζητούσα τα Χριστούγεννα βιβλία ως δώρα».

Λ.Θ.: «Ως έφηβη τι όνειρα έκανες; Πώς φανταζόσουν τότε το μέλλον σου;».

Φ.Μ.: «Ταξίδια, ταξίδια και πάλι ταξίδια! Ήθελα να ταξιδεύω. Είχα αγοράσει, θυμάμαι, μία υδρόγειο σφαίρα και καθόμουν και τη χάζευα με τις ώρες. Περιεργαζόμουνα τις χώρες που ήθελα να επισκεφτώ. Ιδιαίτερα την Αφρική και την Ασία. Έβαλα σκοπό μου να σπουδάσω και να γνωρίσω τον κόσμο, και τίποτε άλλο. Δεν ονειρεύτηκα οικογένεια, παιδιά, μία απλή δουλειά κτλ. Σκεφτόμουν να φύγω, να δω όσο πιο πολλά μπορώ από τον κόσμο και τη ζωή».

Λ.Θ.: «Επομένως, γνώριζες πως μια μέρα θα ταξίδευες. Ήξερες πως αργότερα θα έκανες και ρεπορτάζ;». 

Φ.Μ.: «Ότι θα ταξίδευα, ναι, το γνώριζα, διότι το είχα βάλει από πολύ νωρίς σκοπό. Γενικά, αν αποφασίσω κάτι,  δεν υπάρχει περίπτωση να μην το κάνω, με όποιο τίμημα. Δεν εγκαταλείπω εύκολα, και σπάνια δέχομαι το όχι ως απάντηση. Δύσκολα συμβιβαζόμουν και πείσμωνα όταν μου έλεγαν “αυτό δεν μπορείς να το κάνεις”. Έβρισκα τον τρόπο και πολλές φορές χωρίς χρήματα ή με ελάχιστα. Δεν είχα και ποτέ την οικονομική άνεση, αλλά έβαζα προτεραιότητες και ζούσα απλά χωρίς πολυτέλειες. Δεν ξόδευα χρήματα για ρούχα, εξόδους κτλ. Τα χρήματά μου τα ξόδευα σε βιβλία και πάντα ταξίδευα με φτηνές αεροπορικές εταιρείες, που δεν τις ήξερε κανείς. Δε με ενδιέφερε με ποιο μεταφορικό μέσο, τρένο, λεωφορείο κτλ., αλλά η εμπειρία του δρόμου. Το ρεπορτάζ ήρθε πολύ φυσιολογικά. Γνώριζα πως κάποτε θα γράψω, πίστευα, όμως, ότι θα γίνω συγγραφέας. Οι καθηγητές μού λέγανε πως είχα ευκολία στη γραφή. Το ρεπορτάζ το είχα σκεφτεί με την έννοια ότι στα ταξίδια μου πάντα ερχόμουν σε επαφή με τον απλό κόσμο και αυτές τις καθημερινές του ιστορίες ήθελα να αποτυπώσω. Ήθελα να γίνω η φωνή όσων δεν ακούγονταν ποτέ. Κι έτσι πέρασα –αρκετά χρόνια μετά και μέσω μιας πολύ περίεργης πορείας‒ στο “ανθρωπιστικό ρεπορτάζ”».

Λ.Θ.: «Ωστόσο δε σπούδασες δημοσιογραφία ή κάτι παρεμφερές. Πώς προέκυψαν οι καταστάσεις που σε οδήγησαν στο σήμερα;».

Φ.Μ.: «Σπούδασα Ιστορία-Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Όταν τέλειωσα το πανεπιστήμιο, ήθελα οπωσδήποτε να βρω έναν τρόπο να φύγω στο εξωτερικό, συνδυάζοντάς τον με επιπλέον σπουδές. Έτσι αποφάσισα να πάω στη Γαλλία, μια χώρα που για κάποιο λόγο τής είχα πάντα μεγάλη αδυναμία. Είχα πάει πρώτη φορά Γαλλία με τις ανταλλαγές φοιτητών στο τρίτο έτος της σχολής, χωρίς να ξέρω γαλλικά και τα έμαθα μόνη μου μέσα σε πολύ λίγους μήνες. Όταν, λοιπόν, πήρα το πτυχίο μου, έκανα αίτηση και έγινα δεκτή στη Σορβόννη για ένα μεταπτυχιακό στις περιβαλλοντικές επιστήμες. Λεφτά δεν υπήρχαν, με αποτέλεσμα να ζοριστώ πάρα πολύ τους πρώτους τρεις μήνες στο Παρίσι. Έμενα στο Ελληνικό σπίτι της Διεθνούς Φοιτητικής Εστίας και ένιωθα άβολα ανάμεσα σε όλους τους γόνους των “καλών” οικογενειών, που είχαν έρθει εκεί να σπουδάσουν με το παχυλό πορτοφόλι των γονιών τους και με τη δουλειά έτοιμη να τους περιμένει, επιστρέφοντας στην Ελλάδα».

Λ.Θ.: «Επιδίωξες να έχεις σχέσεις μαζί τους; Να μπεις στους κύκλους τους και να επωφεληθείς από τις επαγγελματικές γνωριμίες που θα έκανες;».

Φ.Μ.: «Όχι, δεν κολλούσα με κανέναν τους. Ποτέ, βασικά, ακόμα και έως σήμερα. Πήγα λοιπόν εκεί με όσα χρήματα είχα μαζέψει από το καλοκαίρι, που δούλευα στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή τα λεφτά τελείωσαν, με αποτέλεσμα να μην έχω ούτε για να φάω. Στους γονείς μου δεν είπα τίποτα, διότι ήξερα ότι δεν είχαν χρήματα να μου στείλουν και δεν ήθελα να τους στενοχωρήσω. Ειδικά τη μητέρα μου, γιατί, αν το μάθαινε, ήταν ικανή να έρθει με οτοστόπ στο Παρίσι, για να με ταΐσει (γελάει). Ευτυχώς με βοήθησε ένας φίλος μου Τυνήσιος, που είχα γνωρίσει, μέχρι που βγήκε η υποτροφία μου και έστρωσε η κατάσταση».

Λ.Θ.: «Μετά το μεταπτυχιακό πώς εξελίσσεται η πορεία σου; Είχες σκεφτεί την επόμενη χώρα για κάποιο διδακτορικό ίσως;».

Φ.Μ.: «Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό, έδωσα εξετάσεις στο Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) και πήρα την υποτροφία, για να κάνω διδακτορικό στη Γαλλία, και επομένως παρέμεινα εκεί. Το ποσό ήταν ελάχιστο, 450 ευρώ το μήνα, που έπαιρνα, όμως, συγκεντρωμένα, δηλαδή 900 ευρώ το δίμηνο, τα οποία και, φυσικά, δεν έφταναν. Έκανα λοιπόν μικροδουλειές στη Γαλλία, ενώ μου δόθηκε και η ευκαιρία να διδάξω σε προπτυχιακούς φοιτητές σε εργαστήρια (Charge des cours), κι έτσι μπόρεσα να συνεχίσω με σχετική άνεση. Έκανα το διδακτορικό μου στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών στο Παρίσι, ενώ έμενα στην Τουλούζη, όπου ήταν το εργαστήριο που με απασχολούσε. Το 2002 πήρα υποτροφία από το γαλλικό Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, κάνοντας ένα μέρος του διδακτορικού μου στο Πανεπιστήμιο του Κίελου στη Γερμανία και το υπόλοιπο στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης στις ΗΠΑ. Πήρα το διδακτορικό μου το 2004 και ξεκίνησα αμέσως να εργάζομαι».

Λ.Θ.: «Άρχισες να διδάσκεις σε κάποιο πανεπιστήμιο εδώ στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό;».

Φ.Μ.: «Επέστρεψα Ελλάδα και ξεκίνησα να διδάσκω στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Παράλληλα ταξίδευα σε διάφορες χώρες για επιστημονικά συνέδρια και διαλέξεις σε πανεπιστήμια του Καναδά, στην Ευρώπη, επίσης, στην Τουρκία, μέχρι και στη Χονολουλού και τη Γουαδελούπη».

Λ.Θ.: «Πότε ξεκίνησε ο “γύρος τους κόσμου” και άρχισες να ταξιδεύεις όχι για επαγγελματικούς λόγους, αλλά με την ιδιότητά σου ως συντονίστρια ανθρωπιστικών οργανώσεων για την καταγραφή των εμπειριών σου με ρεπορτάζ;».

Φ.Μ.: «Για επαγγελματικούς λόγους έφυγα ξανά στο εξωτερικό το 2008 όταν έγινα Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, στο Περθ. Πριν ξεκινήσω, όμως, τη διδασκαλία στο Περθ, είχα πάει με την Ελληνική Αντιπροσωπεία των Γιατρών του Κόσμου στο Αμμάν της Ιορδανίας ως συντονίστρια ενός ανθρωπιστικού προγράμματος. Το πρόγραμμα δεν ήταν σπουδαίο, αλλά η εμπειρία ήταν μοναδική. Ταξίδεψα εκτεταμένα στη Μέση Ανατολή, με αγαπημένο προορισμό τη Συρία. Είχα μάθει και κάποια αραβικά, αλλά τα έχω ξεχάσει πλέον. Έκατσα σχεδόν ένα χρόνο στο Αμμάν κι έπειτα επέστρεψα στα ακαδημαϊκά έδρανα στην Αυστραλία. Κάπου εκεί αποφάσισα ότι ήθελα κάτι περισσότερο από την ακαδημαϊκή καριέρα. Αν και λάτρευα τη διδασκαλία, ένιωθα την ανάγκη να βρεθώ στο πεδίο. Να ταξιδέψω, να βρεθώ στην πραγματική ζωή. Παραιτήθηκα από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας με σκοπό να φύγω στο Τσαντ, στην Αφρική, όπου είχα γίνει δεκτή, για να εργαστώ σε ένα πρόγραμμα επανένταξης προσφύγων. Δυστυχώς, το πρόγραμμα τελευταία στιγμή ακυρώθηκε και όσοι εργάζονταν εκεί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα λόγω αναταραχών, και έτσι βρέθηκα ξαφνικά χωρίς δουλειά».

Λ.Θ.: «Έχοντας ταξιδέψει, όμως, ήδη σε τόσες χώρες, με σημαντικές συνεργασίες και μια πολύ καλή ακαδημαϊκή προϋπηρεσία, δεν ήταν εύκολο να βρεις σύντομα κάτι καινούριο;».

Φ.Μ.: «Πέρασα μια δύσκολη διετία και κάπως άρχισα να αμφισβητώ όλες τις αποφάσεις μου, νιώθοντας μεγάλη ανασφάλεια. Στο μεταξύ, είχα αποκτήσει το 2009 τον γιο μου, και αρχές του 2011 έφυγα για την Ουγκάντα, η οποία προέκυψε μέσα από τον πατέρα του γιου μου, που εργαζόταν ήδη εκεί. Ξεκίνησα πρώτα να δουλεύω με μια ελβετική ανθρωπιστική οργάνωση και παράλληλα άρχισα το ρεπορτάζ. Έγραψα για πολλά και σημαντικά θέματα. Ταξίδεψα σε όλη τη χώρα, μελετώντας την ενδοοικογενειακή βία, την αύξηση του ιού HIV και έκανα ένα οδοιπορικό στο βορρά, όπου κατέγραψα μαρτυρίες προσφύγων για την περίοδο που δρούσε εκεί ο περιβόητος στρατός του Κόνυ. Έπειτα επεκτάθηκα και στις γύρω χώρες, τη Ρουάντα, κι από εκεί στο γειτονικό Κονγκό, στην πόλη Γκόμα, ακολουθώντας τα ίχνη των προσφύγων».

Λ.Θ.: «Η συνεργασία σου με το δίκτυο πληροφοριών IRIN (Integrated Regional Information Networks) ως ρεπόρτερ του “ανθρωπιστικού ρεπορτάζ” πότε ξεκίνησε και σε ποια χώρα;».

Φ.Μ.: «Ξεκίνησα τη συνεργασία μου με το IRIN το 2012 στην Μπανγκόκ κάνοντας ανθρωπιστικές αναλύσεις. Κάλυπτα κυρίως το Μπαγκλαντές και τη Μυανμάρ, αλλά έκανα και πολλά ρεπορτάζ για το Λάος και την Ταϊλάνδη. Πλέον βρίσκομαι στη Βόρεια Κορέα και θα παραμείνω εκεί για ένα χρόνο ακόμα».

Λ.Θ.: «Σε ποια από όλες τις χώρες ένιωσες ότι βίωσες την πιο συγκλονιστική εμπειρία και γιατί;».

Φ.Μ.: «Στην Ουγκάντα, φυσικά, γιατί ήταν μια χώρα που αγάπησα πολύ και τη γνωρίζω αρκετά καλά. Σκοπεύω να επιστρέψω όταν φύγω από τη Βόρεια Κορέα και να εγκατασταθώ στην Ουγκάντα με τον γιο μου. Πλέον δεν μπορώ να επιστρέψω στη ζωή της Ευρώπης. Νιώθω πολύ πιο κοντά στις ρίζες μου, ζώντας σε μια νεοαναπτυσσόμενη χώρα. Ως συγκλονιστική εμπειρία, όμως, θα σου διηγηθώ κάτι που έζησα στο Μπανγκλαντές. Θυμάμαι πολύ έντονα μια νεαρή κοπέλα, περίπου δεκαέξι χρονών, αν και δεν είμαι απολύτως σίγουρη για την ηλικία της, η οποία είχε μεγαλώσει στο δρόμο της πόλης Ντάκα. Στην Ντάκα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει στο δρόμο, δε μιλάω για καταυλισμούς, αλλά στο δρόμο στην κυριολεξία. Εκεί μαγειρεύουν, τρώνε, κάθονται, και τα βράδια στρώνουν στα πεζοδρόμια υφάσματα και κοιμούνται. Εκεί θα δεις οικογένειες να ζουν έτσι. Η κοπελίτσα αυτή ήταν ένα από τα πολλά παιδιά. Ως αποτέλεσμα εκδιδόταν από τα δώδεκά της χρόνια. Κάποια στιγμή, λοιπόν, την πλησιάσαμε εγώ και ο τοπικός μας συνεργάτης και τη ρώτησα ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό της και τι περιμένει από τη ζωή. Μου απάντησε ότι το μόνο που ονειρεύεται είναι να την πάει ένας πελάτης σε ξενοδοχείο, για να δει πώς είναι να κοιμάται κάποιος σε κρεβάτι. Μιλάμε τώρα για 2 δολάρια κόστος το ξενοδοχείο. Έχω δει κι έχω ακούσει πολλές ιστορίες, χειρότερες από αυτή, αλλά για κάποιο λόγο αυτή έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη μου».

Λ.Θ.: «Πραγματικά συγκλονιστικό! Ποιο θέμα των ρεπορτάζ σου ξεχωρίζεις και γιατί;».

Φ.Μ.: «Είναι αρκετά και νομίζω πως συμπληρώνονται σ’ αυτά ολοένα και περισσότερα. Ρεπορτάζ σχετικά με την Ελλάδα είναι η θεματική σειρά που έκανα για την οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ελλάδα, για λογαριασμό της αγγλικής εφημερίδας “Huffington Post”. Η ελληνική κρίση με απασχολούσε πάντα και ένα μέρος της έρευνάς μου το αφιερώνω σε αυτή. Έτσι, κάθε χρόνο έρχομαι για τρεις μήνες στην Ελλάδα, αναλύοντας, γράφοντας αλλά και αποκαλύπτοντας θέματα της ελληνικής οικονομικής κρίσης και τον αντίκτυπό της στην ελληνική κοινωνία. Είναι, κατά κάποιον τρόπο, η δική μου συνεισφορά, η δική μου προσπάθεια να ακουστούν διεθνώς αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μας».

Λ.Θ.: «Να πω πως με αφορμή τη “Huffington Post” έπεσες στην αντίληψη μου με το θέμα των επιθέσεων της Χρυσής Αυγής σε ομοφυλόφιλους».

Φ.Μ.: «Και αυτό το ξεχωρίζω, γιατί αφορμή του ρεπορτάζ η ILGA (Διεθνής Λεσβιακή, Ομοφυλοφιλική, Αμφισεξουαλική και Διαφυλετική Σύμπραξη) μού είχε δώσει συγχαρητήρια για την κάλυψη και ανάδειξη του θέματος, που οδήγησε σε επερώτηση βουλευτών στην ελληνική βουλή, δημιουργώντας έντονη συζήτηση. Όπως ξεχώρισε, επίσης, και η έρευνα στους δρόμους της Αθήνας για την αύξηση της χρήσης ναρκωτικών και της πορνείας. Ήταν μια μεγάλη έρευνα, που έγινε σε συνεργασία με φωτορεπόρτερ, και το ρεπορτάζ αυτό είχε συγκλονίσει. Τότε μου είχε ζητηθεί να μιλήσω για αυτό στο ραδιόφωνο του βρετανικού δικτύου ενημέρωσης “BBC”. Σε συνομιλία μου με τον Alex Miller από το “Vice” μού εκμυστηρεύτηκε ότι είχε συμπεριλάβει στην έρευνά του και το δικό μου ρεπορτάζ πριν ξεκινήσει το ντοκιμαντέρ που έκανε για το Σίσα στην Αθήνα. Όμως, και το ρεπορτάζ για τους ξένους εργάτες στα θερμοκήπια της Ιεράπετρας και το κέντρο ανήλικων προσφύγων στα Ανώγεια, που κάναμε με τον Στέλιο Παπαρδέλα, είχε επίσης συζητηθεί πολύ, και μάλιστα είχε προκαλέσει και την αντίδραση του δημάρχου».

Λ.Θ.: «Μέσα σε όλη αυτή την πληθώρα πληροφοριών και ταξιδιών που κάνεις, πόσο σημαντικό ήταν για σένα να κάνεις δική σου οικογένεια;».

Φ.Μ.: «Ήταν σημαντικό να αποκτήσω τον γιο μου. Αν και ήρθε σε μια περίοδο που τα επαγγελματικά μου δεν πήγαιναν και πολύ καλά, γιατί, όπως είπα και πριν, συνέβη όταν είχα παραιτηθεί από το πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, η δουλειά στο Τσαντ είχε ακυρωθεί και το μέλλον φάνταζε αβέβαιο. Το μωρό αυτό ήταν η δύναμη να κρατηθώ. Ήταν και ο λόγος να συνεχίσω να το παλεύω. Δεν ήταν εύκολα και η προσαρμογή στη μητρότητα δεν ήταν εύκολη επίσης. Ξαφνικά έχεις ένα πλασματάκι που εξαρτάται για όλα από σένα, και αυτό, μαζί με όλες τις αλλαγές που φέρνει η μητρότητα και στην ψυχολογία και στο σώμα, είναι δύσκολο να το διαχειριστείς. Μου πήρε καιρό να προσαρμοστώ, ακόμα προσαρμόζομαι, αλλά πλέον χειρίζομαι την κατάσταση πολύ καλύτερα».

Λ.Θ.: «Πώς καταφέρνεις και ισορροπείς τις οικογενειακές με τις επαγγελματικές σου υποχρεώσεις;».

Φ.Μ.: «Κοίτα, κακά τα ψέματα, δύσκολα τα ισορροπείς. Έχασα αρκετές δουλειές επειδή είχα το παιδί. Σε κάποιες περιπτώσεις δε με ήθελαν οι εργοδότες επειδή φοβόντουσαν ότι δε θα είμαι τόσο διαθέσιμη όσο ήθελαν, και σε άλλες περιπτώσεις δεν μπορούσα να κάνω κάποιες δουλειές λόγω του ότι δεν είχα πού να αφήσω το παιδί ή επειδή δεν μπορούσα να το πάρω μαζί μου. Κατά καιρούς είχα βοήθεια, είτε από τον πατέρα του μικρού είτε από τη μητέρα μου. Όταν εργαζόμουν στη Μπανγκόκ, είχα φέρει και τη μητέρα μου και έμεινε μαζί μας έξι μήνες, για να κρατάει το παιδί, γιατί έφευγα στις έξι και μισή το πρωί και επέστρεφα στις εφτά το βράδυ. Η βοήθειά της τότε ήταν πολύτιμη. Γενικά, προσπαθώ να παίρνω το παιδί παντού μαζί. Ταξιδεύαμε μαζί στα χωρία της Ουγκάντα και στη Ρουάντα. Το είχα πάρει μαζί μου στο Λάος και τώρα το έχω μαζί εδώ, στη Βόρεια Κορέα. Με το γιο μου κάνουμε πολλά. Το καλοκαίρι σκοπεύουμε να πάρουμε τον υπερσιβηρικό και να διασχίσουμε με το τρένο όλη την Κεντρική Ασία μέχρι την Ευρώπη!».

Λ.Θ.: «Ωραία είναι αυτά, και για ένα παιδί είναι τρομερή περιπέτεια που θα την καταευχαριστηθεί. Νομίζω πως θα αποκομίσει πάρα πολλά μαζί σου».

Φ.Μ.: «Θέλω να πιστεύω πως ναι, γιατί τώρα είναι μικρός ακόμα και πρέπει να προσέχω τον ομαλό εγκλιματισμό του στην κάθε αλλαγή. Εγώ μπορεί να θέλω να είμαι σήμερα εδώ και αύριο αλλού, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο. Ονειρεύομαι ένα ρεπορτάζ στη Μογγολία, να ακολουθήσω τους νομάδες και να καταγράψω την αλλαγή του τρόπου ζωής τους. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αστικοποίησης, οι νομάδες συνωστίζονται σε παραγκουπόλεις γύρω από την Ουλάν Μπατόρ και εξαθλιώνονται. Είναι φοβερό θέμα, αλλά δεν μπορώ να το κάνω προς το παρόν, διότι δεν μπορώ να πάρω το γιο μου μαζί. Ελπίζω όμως ότι θα βρω μια άκρη κάποια στιγμή, για να το κάνω. Ίσως το κάνω σε λίγα χρόνια, όταν το παιδί θα είναι πιο μεγάλο και θα μπορεί να με ακολουθήσει ευκολότερα».

Λ.Θ.: «Πες μας συνοπτικά σε ποια ελληνικά και ξένα μέσα έχεις γράψει και γράφεις σήμερα;»

Φ.Μ.: «Στο “IRIN news”, που ανήκει στον ΟΗΕ, μετά η θεματική στη «Huffington Post» για την ελληνική κρίση, την οποία έχω πλέον ολοκληρώσει, μία σειρά άρθρων και αναλύσεων ανθρωπιστικού περιεχομένου στο Development Network της “Guardian”, στη γερμανική “Spiegel”, στη σειρά “Stories from the Ground” για λογαριασμό του ΟΗΕ και τέλος η πρόσφατη δουλειά που έκανα με το Feinstein International Center του Πανεπιστήμιου του Tufts για τη θεματική σειρά “Times of Hope”».

Λ.Θ.: «Φραγκίσκα, τι θα άφηνες και τι θα συμπλήρωνες σήμερα στη ζωή σου;».

Φ.Μ.: «Πολλά θα άφηνα και πολλά θα συμπλήρωνα. Σε προσωπικό επίπεδο, μετανιώνω για κάποιους ανθρώπους που δεν κατάφερα να κρατήσω στη ζωή μου από δικό μου λάθος. Σε επαγγελματικό επίπεδο, μου λείπει η διδασκαλία, το αμφιθέατρο, αυτή η αίσθηση της μετάδοσης γνώσεων και της επαφής με τους φοιτητές. Τώρα η δουλειά μου δεν είναι μόνιμη, είμαι “freelancer”, δεν έχω ωράρια, δεν έχω σταθερό εισόδημα, δεν έχω ένα γραφείο, ας πούμε, να ξέρω θα πάω εκεί και θα κάνω κάτι συγκεκριμένο. Και όλο αυτό πρέπει να το ταιριάξω με τις ανάγκες του παιδιού μου, με τις μετακινήσεις, με τη διαμονή και με ένα παιδί τεσσάρων ετών σε δύσκολες χώρες χωρίς ανέσεις. Με τη μοναξιά... Δεν είναι όλα εύκολα».

Λ.Θ.: «Ποιους σκέφτεσαι εδώ στην Ελλάδα όταν λείπεις στο εξωτερικό;».

Φ.Μ.: «Τους γονείς μου, την αδερφή μου και τον ανιψιό μου. Αυτούς σκέφτομαι και αυτοί μου λείπουν. Φοβάμαι μη πάθουν κάτι οι γονείς μου και δεν είμαι εκεί ή μήπως δεν μπορέσω να τους σταθώ όσο χρειάζεται. Φοβάμαι μήπως η αδερφή μου έχει κάποιο πρόβλημα και δε θα είμαι εκεί να την βοηθήσω. Βεβαία, μιλάμε συνέχεια στο τηλέφωνο και στο Skype. Έρχομαι και κάθε χρόνο στην Ελλάδα, αλλά τους σκέφτομαι κάθε μέρα».

Λ.Θ.: «Κλείνοντας θέλω να μου πεις ποιος είναι ο επόμενος επαγγελματικός σου στόχος, αν υπάρχει βέβαια και τον γνωρίζεις, γιατί μία είσαι στο καρφί και μια στο πέταλο. Αλήθεια, ένα άτομο που ζει τόσο έντονες στιγμές σκέφτεται το μέλλον; Πού βλέπεις τον εαυτό σου σε δέκα χρόνια;».

Φ.Μ.: «Έχω πολλούς στόχους. Καταρχήν να συνεχίσω να καλύπτω ενδιαφέροντα ανθρωπιστικά θέματα, αυτό δε θέλω να το σταματήσω ποτέ. Ξεκίνησα να γράφω ένα βιβλίο σχετικά με τις εμπειρίες μου, το οποίο ελπίζω να κυκλοφορήσει όταν φύγω από τη Βόρεια Κορέα. Αυτό είναι και το πιο φιλόδοξο σχέδιο αυτή τη στιγμή, καθώς προσπαθώ να βγει ταυτόχρονα στα ελληνικά και στα αγγλικά. Τώρα, το πού με φαντάζομαι σε δέκα χρόνια, αχ, Λεωνίδα, δεν ξέρω! Εδώ δεν μπορώ να προβλέψω τι θα κάνω σε έξι μήνες. Μπορώ να σου πω πώς θα ήθελα να είμαι σε δέκα χρόνια. Να είμαι υγιής και μαζί με το γιο μου, φυσικά. Να είναι καλά οι γονείς μου, η αδελφή και ο ανιψιός μου, και να είμαστε έτσι δεμένοι όπως πάντα. Να έχω δουλειά θέλω, και ό,τι άλλο προκύψει. Ποτέ δεν ξέρεις τι έρχεται. Μήπως δέκα χρόνια πριν φανταζόμουν ποτέ ότι θα σου έδινα αυτή τη συνέντευξη από τη Βόρεια Κορέα;».

Λ.Θ.: «Πες το ψέμα! Ούτε εγώ, και εδώ θα βάλω για πρώτη φορά σε συνέντευξη το γέλιο εκείνου που θέτει τις ερωτήσεις (γελάω). Φραγκίσκα μου, σε ευχαριστώ πολύ γι’ αυτήν τη συνέντευξη και για όλα αυτά τα πολύ σπουδαία που μοιράστηκες μαζί με μένα και τους αναγνώστες μας. Σου ευχόμαστε πολλά ταξίδια ακόμα και, όπως είπες, με υγεία πάνω απ’ όλα!».

Φ.Μ.: «Να είστε καλά. Να δώσω τα χαιρετίσματά μου σε όλους και να σας ευχηθώ να έχετε καλή συνέχεια στο περιοδικό!».


Λεωνίδας Θεοδωρίδης για το CityMag

__________
Φωτογραφίες: Από το προσωπικό αρχείο της Φραγκίσκας Μεγαλούδη.

Για τη Φραγκίσκα Μεγαλούδη καθώς και για τα ρεπορτάζ της μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στην προσωπική της ιστοσελίδα: http://fragkiskamegaloudi.com/

Και στη σελίδα της στο facebook: Η άλλη όψη