Φθινοπωρινά
Με την ευκαιρία συμπλήρωσης ενός χρόνου αρθρογραφίας στο CΜOM, θα μου επιτρέψετε να εκφράσω την ικανοποίησή μου για την ηλεκτρονική μας επικοινωνία, να σας ευχαριστήσω για την στήριξή σας και να σας κάνω δώρο εκπτωτικά κουπόνια για διαμονή και φαγητό στο χωριό μου!!! Τα τελευταία 3 χρόνια είμαι μόνιμη κάτοικος στο νομό Αρκαδίας, στην επαρχία Γορτυνίας. Το χωριό μου είναι η Βυτίνα, ένα όμορφο, ορεινό χωριό, που βρίσκεται στην Πελοπόννησο και σε απόσταση λιγότερο από 200 χιλιόμετρα από την Αθήνα (δύο περίπου ώρες με το αυτοκίνητο). Τα κουπόνια αφορούν εκπτώσεις, τις οποίες προσφέρουν επιχειρήσεις του τόπου μου. Πιο συγκεκριμένα, η ταβέρνα «Η Παλιά Βυτίνα» και ο ξενώνας «EY ZHN». Αυτά αναλογούν σε έκπτωση 20% επί των τιμών που θα ισχύουν σε όποια περίοδο θα αποφασίσετε να επισκεφθείτε τη Βυτίνα. Εάν ενδιαφέρεστε, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου είτε μέσω της σελίδας του περιοδικού είτε στο προσωπικό μου e-mail: [email protected].
Θα ήθελα να αναφέρω κάποια γενικά στοιχεία για την περιοχή και κάποιες δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν τα παιδιά στη Βυτίνα και στην γύρω περιοχή.
Η Βυτίνα είναι ένα χωριό σε υψόμετρο 1.033 μ. και απλώνεται σε ένα οροπέδιο του Μαινάλου, του βουνού που αποτέλεσε την κατοικία του Θεού Πάνα και των Νυμφών. Εδώ, σε μια σπηλιά, έκρυψε η Ρέα το νεογέννητο Δία, για να μην τον φάει ο πατέρας του ο Κρόνος, ενώ αργότερα η Θεά Άρτεμις έπαιζε και κυνηγούσε μαζί με τα αγαπημένα της ελάφια.
Σε αυτό το δάσος, το κατάφυτο από έλατα, μπορούμε να περπατήσουμε στο μεγαλύτερο μέρος του και σήμερα, να τρέξουμε ή να χαλαρώσουμε, γνωρίζοντας από κοντά την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του. Και βέβαια να γεμίσουμε τους πνεύμονές μας με οξυγόνο! Μπορούμε επίσης να κάνουμε ποδήλατο ή άλλα ατομικά ή ομαδικά σπορ, λιγότερο ή περισσότερο εξτρίμ, μόνοι μας ή με τη βοήθεια των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή (ποδήλατα βουνού, «γουρούνες», τζιπ 4 επί 4), αλλά, και πιο απλά, να κάνουμε βόλτες με άλογα.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Βυτίνα ήταν βακούφιο, τόπος με ιδιαίτερα προνόμια, προσφορά του Σουλτάνου στην αγαπημένη του ερωμένη. Μεταγενέστερα, στην περίοδο της Επανάστασης του 1821, αποτέλεσε κεντρική σιταποθήκη του αγώνα, εφόσον στις όχθες του ποταμού Μυλάοντα, που ρέει στις παρυφές του χωριού, λειτουργούσαν πάνω από 100 νερόμυλοι για την παραγωγή αλευριού, οι οποίοι τροφοδοτούσαν αδιάκοπα τους φούρνους της περιοχής.
Πλάι στο ίδιο αυτό ποτάμι μπορούμε να περπατήσουμε και να απολαύσουμε το μοναδικό τοπίο, με την συντροφιά των πουλιών, ή να επισκεφτούμε τα ξωκλήσια που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και σε επιβλητικές τοποθεσίες. Τη γύρω περιοχή διατρέχει επίσης το πρώτο, και μοναδικό στην Ελλάδα, διεθνώς πιστοποιημένο μονοπάτι.
Το 1895, με χρήματα του μεγάλου ευεργέτη Παναγιώτη Τριανταφυλλίδη, ιδρύθηκε στην Βυτίνα Δασική Σχολή, πρότυπο για όλα τα Βαλκάνια. Σε αυτή πραγματοποιούνταν πειραματικές καλλιέργειες με φυτά που ευδοκιμούσαν στην περιοχή και σε ανάλογες με αυτήν περιοχές, για να προτείνονται στη συνέχεια συμφέρουσες γεωργικές δράσεις.
Το πετρόχτιστο κτίριο της σχολής, αξιοθαύμαστου αρχιτεκτονικού στιλ, βρίσκεται στην πρώτη είσοδο του χωριού και στο χώρο παλιότερα των στάβλων. Σήμερα έχει διαμορφωθεί και λειτουργεί Εκθετήριο Μελισσοκομίας, το οποίο μπορείτε να επισκεφτείτε κατόπιν συνεννόησης με το κρατικό Κτήμα Βυτίνας.
Στις αρχές περίπου του 20ού αι., δημιουργήθηκε και το «δασάκι» της Βυτίνας. Αποτελούσε αρχικά φυτώριο νέων δενδρυλλίων, ενώ σήμερα εκτείνεται σε αρκετά στρέμματα. Είναι γεμάτο με πανύψηλα δέντρα, πεύκα κυρίως, διαθέτει επίσης ξέφωτα για ελεύθερο παιχνίδι αλλά και παιδική χαρά, όπου μπορείτε να περάσετε ευχάριστα την ώρα σας, μακριά από θορύβους και αυτοκίνητα, απολαμβάνοντας φυσικούς ήχους, μυρωδιές και εικόνες. Είναι ένας χώρος τον οποίο πραγματικά μικροί και μεγάλοι μπορούν να απολαύσουν!
Περιτρέχοντας το χωριό, αξίζει να περάσετε από το δρόμο με την περιβόητη δεντροστοιχία, ή αλλιώς «δρόμο της αγάπης», όπου τα ψηλά δέντρα, πλαισιώνοντάς τον κατά μήκος των δύο πλευρών του, αγκαλιάζονται περήφανα.
Στα δρομάκια του χωριού, θα συναντήσετε παλιά αλλά και ανακαινισμένα σπίτια. Αρκετά από αυτά είναι χτισμένα με το φημισμένο μαύρο μάρμαρο Βυτίνας, διαθέτοντας περιποιημένες αυλές και κήπους που μοσχομυρίζουν.
Οι βρύσες του χωριού ‒αρκετές είναι πετρόχτιστες‒, που χάρη στο μεγάλο ευεργέτη Τρύφωνα Ζαχαρόπουλο λειτουργούσαν ήδη από το 1912, πριν ακόμα υδροδοτηθεί η ίδια η πρωτεύουσα του νομού, αποτελούν σημεία αναφοράς και τόπους ανάπαυλας.
Το χωριό στολίζουν αγάλματα και προτομές διαφόρων ντόπιων ευεργετών και αγωνιστών, όπως το άγαλμα του Κόλλια του Βυτινιώτη (*1), στην πρώτη είσοδο του χωριού, η προτομή του μεγάλου οικονομολόγου Βασίλειου Οικονομίδη (*2), η προτομή του ιστορικού Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου(*3), η προτομή της ηρωίδας του 1821 Ελένης Λιαροπούλου (*4), η προτομή του μεγάλου περιηγητή Ποταγού (*5), αλλά και το νεότερο άγαλμα του Μαθιού Πόταγα (*6), στην κεντρική πλατεία.
Η προτομή του Π. Παπαζαφειρόπουλου βρίσκεται στην αυλή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Βυτίνας, η οποία ιδρύθηκε με δική του πρωτοβουλία, πριν το 1900, και είναι πλούσια σε τίτλους βιβλίων, τόσο νεότερων όσο και ορισμένων εξαιρετικά σπάνιων. Την βιβλιοθήκη, που λειτουργεί και ως δανειστική, μπορείτε να την επισκεφτείτε καθημερινά, από το πρωί έως το μεσημέρι, εκτός Κυριακής και Δευτέρας.
Στην πλατεία του χωριού, δεσπόζει ο ιερός ναός του πολιούχου Αγίου Τρύφωνα, που είναι χτισμένος με το μαύρο μάρμαρο της Βυτίνας. Ο υπάρχων ναός ανακαινίστηκε το 1834 με χρήματα που συγκεντρώθηκαν με έρανο, στον οποίο συμμετείχαν ντόπιοι και ξένοι φιλόθεοι και φιλότιμοι συμπολίτες αλλά και ο ίδιος ο βασιλιάς Όθωνας, ο οποίος συμμετείχε στον έρανο, προσφέροντας το ποσό των 1000 δραχμών, καθώς μαρτυρεί μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του ναού.
Μπορούμε ακόμα να απολαύσουμε τον καφέ, το παγωτό, το τσάι, διάφορα ποτά και αφεψήματα ή το γλυκό μας σε κάποιο κατάστημα, αλλά και να επισκεφτούμε το λαογραφικό μουσείο του χωριού, που, αν και μικρό, είναι πλούσιο σε αξιόλογα εκθέματα παλαιότερων εποχών.
Ακριβώς απέναντι από τον ιερό ναό, μπορούμε να δούμε το Πανταζοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Βυτίνας, δωρεά του ευεργέτη Δημητρίου Πανταζόπουλου, όπου σήμερα στεγάζεται στο ισόγειο το δημοτικό κατάστημα και στον όροφο πραγματοποιούνται ευκαιριακά διάφορες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Στους γύρω πεζόδρομους, οι μυρωδιές θα σας οδηγήσουν σε εστιατόρια και ταβέρνες, όμως και στα καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα της περιοχή. Κάποια από αυτά είναι το βραβευμένο και πιστοποιημένο με ονομασία προέλευσης μέλι βανίλια-ελάτης και τα φτιαγμένα στα τοπικά εργαστήρια από αγνά προϊόντα ζυμαρικά. Ενδιαφέρον θα βρείτε επίσης στα ξυλόγλυπτα αντικείμενα αλλά και σε διάφορα αναμνηστικά από την περιοχή.
Το χωριό διαθέτει, επιπλέον, πάνω από 1500 κρεβάτια, όπου μπορούν να φιλοξενηθούν σε χώρους υψηλών προδιαγραφών οι επισκέπτες.
Αρκετοί σύλλογοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή και, εάν είστε τυχεροί, ίσως παραβρεθείτε σε κάποια από τις εκδηλώσεις, που συχνά διοργανώνονται (ενημερωτικές ημερίδες, λογοτεχνικά αφιερώματα, χοροί, τραγούδια, παρελάσεις, θεατρικά δρώμενα, δωρεάν προβολές κινηματογραφικών έργων, χειροτεχνικές και εικαστικές δράσεις, δημιουργικές δραστηριότητες για παιδιά κ.ά.).
Διατηρώ την εντύπωση ότι μετά από όλα τα παραπάνω τα κουπόνια θα ήταν μία καλή αφορμή για μια πρώτη γνωριμία με τον τόπο.
Κοπιάστε, λοιπόν, και δε θα χάσετε! Ελάτε και πείτε μας μετά τις εντυπώσεις σας. Εμείς θα είμαστε εδώ...
*1 Κόλλιας ο Βυτινιώτης: ξακουστός κλέφτης και καπετάνιος στην εποχή της Τουρκοκρατίας, που γύριζε πολλά μέρη στην Πελοπόννησο και υποστήριζε τους δεινοπαθούντες – ξακουστός για τη σωματική του δύναμη και την ταχύτητά του στο τρέξιμο.
*2 Ο Βασίλειος Οικονομίδης (1814-1894): Ο πρώτος Έλληνας νομοδιδάσκαλος. Ανάμεσα σε άλλα, δίδαξε στο πανεπιστήμιο και υπήρξε σύμβουλος του Υπουργείου Οικονομικών.
*3 Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891): Ιστορικός που συνέγραψε την ιστορία του ελληνικού έθνους από την Αρχαιότητα μέχρι την εποχή του, η οποία θεωρείται μνημειώδες έργο.
*4 Η Ελένη Λιαροπούλου: Θαρραλέα γυναίκα και μάνα, η οποία, προκειμένου να μην πιαστεί αιχμάλωτη από τους Τούρκους, άφησε τον νεογέννητο γιο της στον πανύψηλο βράχο του Κότρωνα (τοποθεσία της περιοχής), πήδηξε στον γκρεμό και σκοτώθηκε.
*5 Ο Παναγιώτης Ποταγός (1838-1903): Ιατροφιλόσοφος και περιηγητής. Αφού ταξίδεψε για 15 χρόνια σε Συρία, Μεσοποταμία, Περσία, Αφγανιστάν, Μογγολία, Σιβηρία, Ινδία, Αίγυπτο και στις περισσότερες χώρες της Αφρικής, έγραψε για τις περιηγήσεις του και εξέδωσε τα σχετικά συγγράμματα.
*6 Ο Μαθιός Πόταγας (1924-1941): Έμεινε γνωστός ως ο 17χρονος έφηβος, που, αψηφώντας τη ζωή του, όρθωσε το ανάστημά του όταν φάνηκαν το 1941 στην είσοδο του χωριού οι Γερμανοί κατακτητές, με στόχο να το κάψουν. Εκείνοι τον σκότωσαν επί τόπου, με μια σφαίρα στο κεφάλι, που στη συνέχεια κακοποίησαν βάναυσα.
_________
Βιβλιογραφία
Γορτυνία, σειρά εκδόσεων δημοδιδασκάλων Γορτυνίας, επιμέλεια Κασσιμάτη επιθεωρητού, εκδόσεις Παλλάδιον, 1957.
Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος ‒ ιερεύς και σχολάρχης Βυτίνας (1819-1908), Γεωργίου Αθ. Χώρα, εκδόσεις Παπαζήσεις, Αθήνα, 1979.
Βυτίνα, Ηλία Τριανταφύλλη, Αθήνα, 1989.
Eλένη Λιαροπούλου ‒ Ηρωίδα της Βυτίνας, Ελένης Μέμου-Γουρζουλίδου, Βυτίνα, 2000.
ΠΑΝ, Ο Φιλοσπήλυγξ ‒ Λατρευτικά σπήλαια του Πανός, Αθανάσιου Θ. Λαμπρόπουλου, εκδόσεις Σεμέλη, 2002.
Η λαογραφία της Βυτίνας, Λεωνίδα Αναγνωστόπουλου, 2004, χορηγία Συμεών Ξυνογαλά.
Το Μαίναλο, Η χλωρίδα και η πανίδα, Αθανάσιου Λαμπρόπουλου, Βυτίνα, 2004, Εκδόσεις Κατάγραμμα, Κιάτο.
Περιήγηση Αρκαδίας ‒ ιστορικός ταξειδιωτικός οδηγός, Πέτρου Σαραντάκη, Εκδόσεις Οιάτης, 2008.
Παναγιώτης Τρ.Τριανταφυλλίδης – Βυτιναίος, Μέγας Εθνικός Ευεργέτης, Αθανασίου Θ. Λαμπρόπουλου, έκδοση του σωματείου «Φίλοι του κληροδοτήματος Παναγιώτη Τριανταφυλλίδη», Βυτίνα, 2013.
Θα ήθελα να αναφέρω κάποια γενικά στοιχεία για την περιοχή και κάποιες δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν τα παιδιά στη Βυτίνα και στην γύρω περιοχή.
Η Βυτίνα είναι ένα χωριό σε υψόμετρο 1.033 μ. και απλώνεται σε ένα οροπέδιο του Μαινάλου, του βουνού που αποτέλεσε την κατοικία του Θεού Πάνα και των Νυμφών. Εδώ, σε μια σπηλιά, έκρυψε η Ρέα το νεογέννητο Δία, για να μην τον φάει ο πατέρας του ο Κρόνος, ενώ αργότερα η Θεά Άρτεμις έπαιζε και κυνηγούσε μαζί με τα αγαπημένα της ελάφια.
Σε αυτό το δάσος, το κατάφυτο από έλατα, μπορούμε να περπατήσουμε στο μεγαλύτερο μέρος του και σήμερα, να τρέξουμε ή να χαλαρώσουμε, γνωρίζοντας από κοντά την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του. Και βέβαια να γεμίσουμε τους πνεύμονές μας με οξυγόνο! Μπορούμε επίσης να κάνουμε ποδήλατο ή άλλα ατομικά ή ομαδικά σπορ, λιγότερο ή περισσότερο εξτρίμ, μόνοι μας ή με τη βοήθεια των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή (ποδήλατα βουνού, «γουρούνες», τζιπ 4 επί 4), αλλά, και πιο απλά, να κάνουμε βόλτες με άλογα.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Βυτίνα ήταν βακούφιο, τόπος με ιδιαίτερα προνόμια, προσφορά του Σουλτάνου στην αγαπημένη του ερωμένη. Μεταγενέστερα, στην περίοδο της Επανάστασης του 1821, αποτέλεσε κεντρική σιταποθήκη του αγώνα, εφόσον στις όχθες του ποταμού Μυλάοντα, που ρέει στις παρυφές του χωριού, λειτουργούσαν πάνω από 100 νερόμυλοι για την παραγωγή αλευριού, οι οποίοι τροφοδοτούσαν αδιάκοπα τους φούρνους της περιοχής.
Πλάι στο ίδιο αυτό ποτάμι μπορούμε να περπατήσουμε και να απολαύσουμε το μοναδικό τοπίο, με την συντροφιά των πουλιών, ή να επισκεφτούμε τα ξωκλήσια που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και σε επιβλητικές τοποθεσίες. Τη γύρω περιοχή διατρέχει επίσης το πρώτο, και μοναδικό στην Ελλάδα, διεθνώς πιστοποιημένο μονοπάτι.
Το 1895, με χρήματα του μεγάλου ευεργέτη Παναγιώτη Τριανταφυλλίδη, ιδρύθηκε στην Βυτίνα Δασική Σχολή, πρότυπο για όλα τα Βαλκάνια. Σε αυτή πραγματοποιούνταν πειραματικές καλλιέργειες με φυτά που ευδοκιμούσαν στην περιοχή και σε ανάλογες με αυτήν περιοχές, για να προτείνονται στη συνέχεια συμφέρουσες γεωργικές δράσεις.
Το πετρόχτιστο κτίριο της σχολής, αξιοθαύμαστου αρχιτεκτονικού στιλ, βρίσκεται στην πρώτη είσοδο του χωριού και στο χώρο παλιότερα των στάβλων. Σήμερα έχει διαμορφωθεί και λειτουργεί Εκθετήριο Μελισσοκομίας, το οποίο μπορείτε να επισκεφτείτε κατόπιν συνεννόησης με το κρατικό Κτήμα Βυτίνας.
Στις αρχές περίπου του 20ού αι., δημιουργήθηκε και το «δασάκι» της Βυτίνας. Αποτελούσε αρχικά φυτώριο νέων δενδρυλλίων, ενώ σήμερα εκτείνεται σε αρκετά στρέμματα. Είναι γεμάτο με πανύψηλα δέντρα, πεύκα κυρίως, διαθέτει επίσης ξέφωτα για ελεύθερο παιχνίδι αλλά και παιδική χαρά, όπου μπορείτε να περάσετε ευχάριστα την ώρα σας, μακριά από θορύβους και αυτοκίνητα, απολαμβάνοντας φυσικούς ήχους, μυρωδιές και εικόνες. Είναι ένας χώρος τον οποίο πραγματικά μικροί και μεγάλοι μπορούν να απολαύσουν!
Περιτρέχοντας το χωριό, αξίζει να περάσετε από το δρόμο με την περιβόητη δεντροστοιχία, ή αλλιώς «δρόμο της αγάπης», όπου τα ψηλά δέντρα, πλαισιώνοντάς τον κατά μήκος των δύο πλευρών του, αγκαλιάζονται περήφανα.
Στα δρομάκια του χωριού, θα συναντήσετε παλιά αλλά και ανακαινισμένα σπίτια. Αρκετά από αυτά είναι χτισμένα με το φημισμένο μαύρο μάρμαρο Βυτίνας, διαθέτοντας περιποιημένες αυλές και κήπους που μοσχομυρίζουν.
Οι βρύσες του χωριού ‒αρκετές είναι πετρόχτιστες‒, που χάρη στο μεγάλο ευεργέτη Τρύφωνα Ζαχαρόπουλο λειτουργούσαν ήδη από το 1912, πριν ακόμα υδροδοτηθεί η ίδια η πρωτεύουσα του νομού, αποτελούν σημεία αναφοράς και τόπους ανάπαυλας.
Το χωριό στολίζουν αγάλματα και προτομές διαφόρων ντόπιων ευεργετών και αγωνιστών, όπως το άγαλμα του Κόλλια του Βυτινιώτη (*1), στην πρώτη είσοδο του χωριού, η προτομή του μεγάλου οικονομολόγου Βασίλειου Οικονομίδη (*2), η προτομή του ιστορικού Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου(*3), η προτομή της ηρωίδας του 1821 Ελένης Λιαροπούλου (*4), η προτομή του μεγάλου περιηγητή Ποταγού (*5), αλλά και το νεότερο άγαλμα του Μαθιού Πόταγα (*6), στην κεντρική πλατεία.
Η προτομή του Π. Παπαζαφειρόπουλου βρίσκεται στην αυλή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Βυτίνας, η οποία ιδρύθηκε με δική του πρωτοβουλία, πριν το 1900, και είναι πλούσια σε τίτλους βιβλίων, τόσο νεότερων όσο και ορισμένων εξαιρετικά σπάνιων. Την βιβλιοθήκη, που λειτουργεί και ως δανειστική, μπορείτε να την επισκεφτείτε καθημερινά, από το πρωί έως το μεσημέρι, εκτός Κυριακής και Δευτέρας.
Στην πλατεία του χωριού, δεσπόζει ο ιερός ναός του πολιούχου Αγίου Τρύφωνα, που είναι χτισμένος με το μαύρο μάρμαρο της Βυτίνας. Ο υπάρχων ναός ανακαινίστηκε το 1834 με χρήματα που συγκεντρώθηκαν με έρανο, στον οποίο συμμετείχαν ντόπιοι και ξένοι φιλόθεοι και φιλότιμοι συμπολίτες αλλά και ο ίδιος ο βασιλιάς Όθωνας, ο οποίος συμμετείχε στον έρανο, προσφέροντας το ποσό των 1000 δραχμών, καθώς μαρτυρεί μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του ναού.
Μπορούμε ακόμα να απολαύσουμε τον καφέ, το παγωτό, το τσάι, διάφορα ποτά και αφεψήματα ή το γλυκό μας σε κάποιο κατάστημα, αλλά και να επισκεφτούμε το λαογραφικό μουσείο του χωριού, που, αν και μικρό, είναι πλούσιο σε αξιόλογα εκθέματα παλαιότερων εποχών.
Ακριβώς απέναντι από τον ιερό ναό, μπορούμε να δούμε το Πανταζοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Βυτίνας, δωρεά του ευεργέτη Δημητρίου Πανταζόπουλου, όπου σήμερα στεγάζεται στο ισόγειο το δημοτικό κατάστημα και στον όροφο πραγματοποιούνται ευκαιριακά διάφορες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Στους γύρω πεζόδρομους, οι μυρωδιές θα σας οδηγήσουν σε εστιατόρια και ταβέρνες, όμως και στα καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα της περιοχή. Κάποια από αυτά είναι το βραβευμένο και πιστοποιημένο με ονομασία προέλευσης μέλι βανίλια-ελάτης και τα φτιαγμένα στα τοπικά εργαστήρια από αγνά προϊόντα ζυμαρικά. Ενδιαφέρον θα βρείτε επίσης στα ξυλόγλυπτα αντικείμενα αλλά και σε διάφορα αναμνηστικά από την περιοχή.
Το χωριό διαθέτει, επιπλέον, πάνω από 1500 κρεβάτια, όπου μπορούν να φιλοξενηθούν σε χώρους υψηλών προδιαγραφών οι επισκέπτες.
Αρκετοί σύλλογοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή και, εάν είστε τυχεροί, ίσως παραβρεθείτε σε κάποια από τις εκδηλώσεις, που συχνά διοργανώνονται (ενημερωτικές ημερίδες, λογοτεχνικά αφιερώματα, χοροί, τραγούδια, παρελάσεις, θεατρικά δρώμενα, δωρεάν προβολές κινηματογραφικών έργων, χειροτεχνικές και εικαστικές δράσεις, δημιουργικές δραστηριότητες για παιδιά κ.ά.).
Διατηρώ την εντύπωση ότι μετά από όλα τα παραπάνω τα κουπόνια θα ήταν μία καλή αφορμή για μια πρώτη γνωριμία με τον τόπο.
Κοπιάστε, λοιπόν, και δε θα χάσετε! Ελάτε και πείτε μας μετά τις εντυπώσεις σας. Εμείς θα είμαστε εδώ...
*1 Κόλλιας ο Βυτινιώτης: ξακουστός κλέφτης και καπετάνιος στην εποχή της Τουρκοκρατίας, που γύριζε πολλά μέρη στην Πελοπόννησο και υποστήριζε τους δεινοπαθούντες – ξακουστός για τη σωματική του δύναμη και την ταχύτητά του στο τρέξιμο.
*2 Ο Βασίλειος Οικονομίδης (1814-1894): Ο πρώτος Έλληνας νομοδιδάσκαλος. Ανάμεσα σε άλλα, δίδαξε στο πανεπιστήμιο και υπήρξε σύμβουλος του Υπουργείου Οικονομικών.
*3 Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891): Ιστορικός που συνέγραψε την ιστορία του ελληνικού έθνους από την Αρχαιότητα μέχρι την εποχή του, η οποία θεωρείται μνημειώδες έργο.
*4 Η Ελένη Λιαροπούλου: Θαρραλέα γυναίκα και μάνα, η οποία, προκειμένου να μην πιαστεί αιχμάλωτη από τους Τούρκους, άφησε τον νεογέννητο γιο της στον πανύψηλο βράχο του Κότρωνα (τοποθεσία της περιοχής), πήδηξε στον γκρεμό και σκοτώθηκε.
*5 Ο Παναγιώτης Ποταγός (1838-1903): Ιατροφιλόσοφος και περιηγητής. Αφού ταξίδεψε για 15 χρόνια σε Συρία, Μεσοποταμία, Περσία, Αφγανιστάν, Μογγολία, Σιβηρία, Ινδία, Αίγυπτο και στις περισσότερες χώρες της Αφρικής, έγραψε για τις περιηγήσεις του και εξέδωσε τα σχετικά συγγράμματα.
*6 Ο Μαθιός Πόταγας (1924-1941): Έμεινε γνωστός ως ο 17χρονος έφηβος, που, αψηφώντας τη ζωή του, όρθωσε το ανάστημά του όταν φάνηκαν το 1941 στην είσοδο του χωριού οι Γερμανοί κατακτητές, με στόχο να το κάψουν. Εκείνοι τον σκότωσαν επί τόπου, με μια σφαίρα στο κεφάλι, που στη συνέχεια κακοποίησαν βάναυσα.
_________
Βιβλιογραφία
Γορτυνία, σειρά εκδόσεων δημοδιδασκάλων Γορτυνίας, επιμέλεια Κασσιμάτη επιθεωρητού, εκδόσεις Παλλάδιον, 1957.
Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος ‒ ιερεύς και σχολάρχης Βυτίνας (1819-1908), Γεωργίου Αθ. Χώρα, εκδόσεις Παπαζήσεις, Αθήνα, 1979.
Βυτίνα, Ηλία Τριανταφύλλη, Αθήνα, 1989.
Eλένη Λιαροπούλου ‒ Ηρωίδα της Βυτίνας, Ελένης Μέμου-Γουρζουλίδου, Βυτίνα, 2000.
ΠΑΝ, Ο Φιλοσπήλυγξ ‒ Λατρευτικά σπήλαια του Πανός, Αθανάσιου Θ. Λαμπρόπουλου, εκδόσεις Σεμέλη, 2002.
Η λαογραφία της Βυτίνας, Λεωνίδα Αναγνωστόπουλου, 2004, χορηγία Συμεών Ξυνογαλά.
Το Μαίναλο, Η χλωρίδα και η πανίδα, Αθανάσιου Λαμπρόπουλου, Βυτίνα, 2004, Εκδόσεις Κατάγραμμα, Κιάτο.
Περιήγηση Αρκαδίας ‒ ιστορικός ταξειδιωτικός οδηγός, Πέτρου Σαραντάκη, Εκδόσεις Οιάτης, 2008.
Παναγιώτης Τρ.Τριανταφυλλίδης – Βυτιναίος, Μέγας Εθνικός Ευεργέτης, Αθανασίου Θ. Λαμπρόπουλου, έκδοση του σωματείου «Φίλοι του κληροδοτήματος Παναγιώτη Τριανταφυλλίδη», Βυτίνα, 2013.