Το ταξίδι του καλού καιρού ‒ θάλασσα, τοπίο, σύμβολα
σε πίνακες σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων
Μέρος Β’
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, «Γλέντι στο ακρογιάλι» (1931).
Στην καρδιά του καλοκαιριού και μέχρι την ολοκλήρωση αυτής της θερμής εποχής οι νέες εικόνες που συγκεντρώνουμε, για να υποδεχτούμε το ίδιο θερμά το φθινόπωρο και προκειμένου να μας ζεσταίνουν νοερά τις κρύες μέρες του χειμώνα, είναι πολλές, ενίοτε και καταιγιστικές, εμπλουτίζοντας τον προσωπικό καμβά των αναμνήσεων. Ανάλογες εικόνες έχουν φτάσει και σε πραγματικούς καμβάδες, ωστόσο, προσφέροντάς μας τη δυνατότητα να τις απολαμβάνουμε οποιαδήποτε εποχή. Έτσι εμείς συνεχίζουμε εδώ με το Β’ Μέρος της σχετικής θεματικής και με δύο καλλιτέχνες που υπήρξαν εκπρόσωποι του μοντερνισμού στην Ελλάδα, το Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και το Γιάννη Σπυρόπουλο. Ο καθένας τους, διαμορφώνοντας ένα προσωπικό ζωγραφικό ιδίωμα και προσλαμβάνοντας διαφορετικά τόσο τις επιδράσεις των ρευμάτων όσο και την ιστορική πραγματικότητα, εξέφρασε τις αναζητήσεις του, εσωτερικές και σε σχέση καθαρά με την τέχνη, με άλλον τρόπο σε βάθος χρόνου. Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο οποίος απέδωσε γόνιμους καρπούς ενός διακριτού ύφους ήδη από τη δεκαετία του ’30, με αρχιτεκτονικά και κυβιστικά στοιχεία και προερχόμενος από ένα μεγαλοαστικό περιβάλλον, αφομοίωσε και αντικατόπτρισε τα ερεθίσματα και τις κοινωνικές και πολιτικές ζυμώσεις με μία ήρεμη, ίσως θα λέγαμε, σταθερότητα. Ο Γιάννης Σπυρόπουλος, από την άλλη, νεότερης γενιάς ζωγράφος, διέγραψε μια πορεία στο έργο του που ξεκίνησε από το συγκεκριμένο, ενώ μεταπολεμικά άρχισε να επικρατεί η αφαίρεση της αφηρημένης τέχνης, με τις επιφάνειες, τους όγκους και το χρώμα να παίζουν κεντρικό ρόλο στις συνθέσεις του, υποδηλώνοντας μία έκφραση πιο υποκειμενική και εσωτερική, η οποία λειτουργεί και ως παρατήρηση του κόσμου, όχι πλέον περιγραφική, αλλά συντονισμένη με τις εντάσεις της σύγχρονης ροής των πραγμάτων. Εδώ θα δούμε δύο έργα του στο μεταίχμιο περίπου αυτής της προοδευτικής διαφοροποίησης, όταν ακόμα αποκρυστάλλωνε τοπία και μορφές στους πίνακές του.
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας
(1906-1994)
(1906-1994)
«Αυτοπροσωπογραφία» (1942), λάδι σε μουσαμά, 80x60 εκ., ιδιωτική συλλογή.
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας του ήταν ναύαρχος με καταγωγή από τα Ψαρά και η μητέρα του Υδραία. Σε νεαρή ηλικία, δάσκαλός του υπήρξε ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στη μέση εκπαίδευση σε Λύκειο στο Παρίσι. Παρακολούθησε μαθήματα ελληνικής και γαλλικής φιλολογίας επίσης στη Σορβόνη, φοίτησε στην Ακαδημία Ρανσόν και μελέτησε χαρακτική με το Δημήτρη Γαλάνη. Επηρεάστηκε από τον κυβισμό και από ζωγράφους όπως ο Ανρί Ματίς (Henri-Émile-Benoît Matisse) ‒φωβισμός‒, ο Πάμπλο Πικάσο (Pablo Picasso) και ο Ζορζ Μπρακ (Georges Braque). Το 1928 παρουσίασε για πρώτη φορά το έργο του στην Ελλάδα, επιστρέφοντας μόνιμα το 1934 και έχοντας ήδη αναγνωριστεί στη δυτική Ευρώπη. Δραστηριοποιήθηκε σε ζητήματα σχετικά με την παιδεία, συνεργάστηκε με άλλους ομότεχνούς του και μη, όπως με τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, το ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά κ.ά., για την έκδοση του περιοδικού Το Τρίτο Μάτι (1936-1937). Ασχολήθηκε επιπλέον, μαζί με το Δημήτρη Πικιώνη, με τη διάσωση ιστορικής αξίας οικιστικών συνόλων του πολεοδομικού ιστού σε διάφορες πόλεις. Το 1941 εκλέχθηκε καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου δίδαξε έως το 1958. Παράλληλα καταπιάστηκε με το σχεδιασμό σκηνικών και ενδυμάτων για το θέατρο, σε Ελλάδα και εξωτερικό, και συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις ζωγραφικής, χαρακτικής και λιθογραφίας, εντός και εκτός συνόρων, σε διεθνείς συναντήσεις καλλιτεχνών. Το 1972 του απονεμήθηκε το Αριστείο της Ακαδημίας Αθηνών για το ζωγραφικό του έργο και το 1973 εξελέγη στη μία, από τις δύο, έδρα ζωγραφικής της Ακαδημίας Αθηνών. Επιδράσεις του, πέραν του κυβισμού και άλλων ρευμάτων προερχόμενων από τη Δύση, υπήρξαν επιπλέον η βυζαντινή και μεταβυζαντινή ζωγραφική και η αρχαιοελληνική τέχνη.
N. Xατζηκυριάκος-Γκίκας, «Μεγάλο τοπίο της Ύδρας» (1938), λάδι σε καμβά, 114x162, ιδιωτική συλλογή, Αθήνα.
Στο τοπίο αποτυπώνονται γλαφυρά η βραχώδης και άνυδρη φύση της Ύδρας, που υποδηλώνεται και από τους κάκτους στο πρώτο επίπεδο του πίνακα, καθώς και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των σπιτιών με τη στιβαρότητα των τοίχων και των υλικών τους. Οι χαρταετοί, τα πουλιά, που σχεδιαστικά παραπέμπουν σε χάρτινα πουλιά-χαρταετούς, και η προοπτική στο βάθος με τη θάλασσα και τον ανεμόμυλο αποτελούν αντίβαρο ως πιο ανάλαφρα στοιχεία.
«Μεγάλη Σύνθεση της Ύδρας» (1948 ‒ μέρος του πίνακα), λάδι σε μουσαμά, 131x211 εκ., ιδιωτική συλλογή.
Στην οργάνωση του χώρου στον πίνακα αναδεικνύονται τόσο οι επιδράσεις του κυβισμού όσο και της βυζαντινής ζωγραφικής ως προς τη γεωμετρική ταξινόμηση της σύνθεσής του, την προοπτική και τη γενικότερη εντύπωση που αφήνει το χρώμα, καταλήγοντας σε ένα προσωπικό και ιδιάζον αισθητικό αποτέλεσμα.
Γιάννης Σπυρόπουλος
(1912-1990)
(1912-1990)
«Αυτοπροσωπογραφία», κάρβουνο σε χαρτόνι, 42x32 εκ.
Ο Γιάννης Σπυρόπουλος γεννήθηκε στην Πύλο και φοίτησε στην ΑΣΚΤ (1930-1936) με δασκάλους του τον Ουμβέρτο Αργυρό, το Σπύρο Βικάτο και τον Επαμεινώνδα Θωμόπουλο. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, στην École des Beaux Arts και σε ελεύθερα εργαστήρια. Συμμετείχε σε πολλές διεθνείς εκθέσεις και το 1960 του απονεμήθηκε το βραβείο Ουνέσκο από τη διεθνή επιτροπή στη Μπιενάλε της Βενετίας. Ασχολήθηκε με πορτρέτα, τοπία και συνθέσεις, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνοτροπίες. Επίδραση, ανάμεσα σε άλλα, του άσκησαν ο ιμπρεσιονισμός, μεταϊμπρεσιονιστικά ρεύματα ακόμα κ.λπ. Η ρεαλιστικά περιγραφική απόδοση, που διακρίνει τα πρώτα έργα του, έγινε όλο και πιο αφαιρετική, καθώς η ζωγραφική του σταδιακά εξελίχθηκε σε μη παραστατική και ανεικονική.
«Οι Μένητες της Άνδρου» (1950-1953), λάδι σε χάρντμπορντ, 50x40 εκ., ιδιωτική συλλογή.
Στον πίνακα δίνεται έμφαση στο χρώμα και φαίνεται μία ενδοεπικοινωνιακή οργάνωση του χώρου, με συμμετρικά ασύμμετρους διαχωρισμούς και με μία ανάταση που έχει φορά από κάτω προς τα πάνω, έτσι όπως κατευθύνουν το μάτι τα κυπαρίσσια, σε αρμονικό συνδυασμό με το υψομετρικά εκφρασμένο βάθος.
«Ξερολιθιές Μυκόνου» (1954 ‒ μέρος του πίνακα), λάδι σε χάρντμπορντ, 70x90 εκ., ιδιωτική συλλογή.
Ο πίνακας προβάλλει το μεταβατικό στάδιο από την πιο γραμμική απόδοση, με αρχιτεκτονική οργάνωση του χώρου, στην ελεύθερη σύνθεση οργανικών και γεωμετρικών θεμάτων.
Πηγές βιογραφικών πληροφοριών και εικόνων:
Γιάννης Σπυρόπουλος, Τα Νέα, Πινακοθήκη του Νέου Ελληνισμού, Οι Μεγάλοι Έλληνες Ζωγράφοι, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2006. [Κείμενα Χρύσανθου Α. Χρήστου και Γιάννη Σπυρόπουλου, καλλιτεχνική επιμέλεια Ρούλας Φραγκούλη, σχεδιασμός ‒ επιμέλεια σειράς Άρη Μαραγκόπουλου, Copyright εκδόσεις «Μέλισσα», «Πρόλογος» Άρη Μαραγκόπουλου, χορηγός Εθνική Τράπεζα.]
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τα Νέα, Πινακοθήκη του Νέου Ελληνισμού, Οι Μεγάλοι Έλληνες Ζωγράφοι, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2006. [Κείμενα Μυρτάλης Αχειμάστου-Ποταμιανού και Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, καλλιτεχνική επιμέλεια Ρούλας Φραγκούλη, σχεδιασμός ‒ επιμέλεια σειράς Άρη Μαραγκόπουλου, Copyright εκδόσεις «Μέλισσα», «Πρόλογος» Άρη Μαραγκόπουλου, χορηγός Εθνική Τράπεζα.]
__________
https://paletaart.wordpress.com/
http://blogs.sch.gr/95dimath/2014
http://www.spyropoulosfoundation.org/
Γράφει η Ιουλία Λυμπεροπούλου
