Κατά πόσο η αλήθεια είναι αλήθεια;
Μάθαμε πως αλήθεια σημαίνει η πραγματικότητα ενός γεγονότος. Αυτό δηλαδή που αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα με τον ίδιο τρόπο που το αντιλαμβάνονται πολλοί άνθρωποι. Στη μυθολογία, την Αλήθεια τη θεωρούσαν κόρη του Δία, μητέρα της Αρετής και τροφό του Απόλλωνα. Οι Ρωμαίοι την πίστευαν ως κόρη του Κρόνου και αργότερα του Χρόνου.
Η λέξη αλήθεια προέρχεται από το στερητικό «α» και τη λέξη λήθη (λησμονιά), εννοείται, δηλαδή, αυτός ή ό,τι δεν μπορεί να περάσει στη λήθη, να λησμονηθεί, που δεν λανθάνει και είναι πραγματικό, αληθινό. Ωστόσο η αλήθεια δεν είναι πάντα μόνο μία, γι’ αυτό και συναντούμε κατηγορίες από δαύτες. Υπάρχει η προσωπική αλήθεια, αυτή δηλαδή που βιώνει ο καθένας από εμάς στην πραγματικότητα. Η σχετικότητα της αλήθειας, που απασχόλησε και δυσκόλεψε πολύ όχι μόνο τους φιλόσοφους, αλλά και την επιστήμη και την θρησκεία, με αποτέλεσμα να υπάρχει διαφωνία στο τι τελικά είναι η αλήθεια. Έτσι δημιουργήθηκε η επιστημονική και η θρησκευτική αλήθεια, από τις οποίες η πρώτη αναζητά την αλήθεια εξονυχιστικά και με αποδείξεις, αλλιώς δεν νοείται ως αλήθεια, γι’ αυτό και αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις νέες ανακαλύψεις, ενώ αντίθετα η δεύτερη παραμένει σταθερή και αδιαπραγμάτευτη, θεωρώντας το Θεό ως αρχή και συνέχεια της αλήθειας. Επίσης έχουμε την οντολογική αλήθεια για τα πράγματα αυτά καθαυτά, όπως είναι και όχι όπως τα γνωρίζει ο άνθρωπος. Η τυπική αλήθεια, ακόμα, που δεν αντιφάσκει. Η μεταφυσική αλήθεια, στην οποία δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει κάτι με βεβαιότητα, και η δογματική αλήθεια, που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε την αλήθεια των πραγμάτων ακριβώς όπως φαίνονται. Μάθαμε επίσης πως το αντίθετο της αλήθειας είναι το ψέμα. Είναι; Το ψέμα, ενώ δεν είναι πραγματικότητα, «γεννάει» μία νέα πραγματικότητα, και έτσι εκείνος που το πιστεύει το θεωρεί αλήθεια, μία νέα αλήθεια. Παίρνοντας αυτό ως δεδομένο, ίσως να υπάρχουν αλήθειες που γεννήθηκαν από ψέματα και συνεχίζουν να υπάρχουν ως αλήθειες με την ψευδαίσθηση ότι πρόκειται για μία πραγματικότητα.
Η αλήθεια φοβίζει, πονάει, δεν αντέχεται ή έτσι μας έμαθαν; Στ’ αλήθεια, υπάρχει αλήθεια; Οι άνθρωποι κυνηγάνε το εύκολο, και το ψέμα είναι εύκολο, μόνο που απαιτεί γερή μνήμη. Η ωραιοποίηση των καταστάσεων, εν γνώσει μας, είναι ίσως το πιο θλιβερό πράγμα που δημιουργούμε στις ζωές μας. Εάν είχαμε εξοικειωθεί με την αλήθεια, με την πραγματικότητα που περιβάλλει τον καθένα μας, ή εάν μας είχαν γαλουχήσει να ζούμε μαζί της, ίσως να μην ήμασταν τόσο κάλπικοι, τόσο ευάλωτοι, τόσο φοβητσιάρηδες!
Και μπορεί εν τέλει να μην υπάρχει στ’ αλήθεια ακριβής αλήθεια, και γι’ αυτό οι άνθρωποι να νιώθουν «καλύτερα» με το ψέμα. Ή μπορεί σε πολλές περιπτώσεις ένα ψέμα, το λεγόμενο κατά συνθήκη ψέμα, να προστατεύει ένα άτομο που δεν είναι έτοιμο να ακούσει την αλήθεια για πολλούς λόγους, είτε προσωπικούς είτε κοινωνικούς είτε επαγγελματικούς. Ωστόσο, θα συνεχίσουν να υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν στην ύπαρξη της απόλυτης αλήθειας και εκείνοι που θα αμφισβητούν πως αυτή υπάρχει. Η αλήθεια, όμως, θα συνεχίσει το έργο της, καθώς, κατά τα λεγόμενα του Κομφούκιου, «Η αλήθεια δεν είναι διαφορετική απ’ την ανθρώπινη φύση. Αν ό,τι θεωρείται αλήθεια διαστέλλεται απ’ την ανθρώπινη φύση, αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια».
Νεφέλη Πόπη Ζάνη
RSS Feed
