Το Σεντόνι
Φόβος. Από τα πρώτα συναισθήματα που βιώνει ένα παιδί. Από πολύ νωρίς αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξή του. Ξέρουμε τι είναι, ή μήπως όχι;
Τι είναι, λοιπόν, ο φόβος;
Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα, ένας ασυνείδητος προστατευτικός μηχανισμός του οργανισμού, που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου και σχεδόν πάντα αφορά μελλοντικά γεγονότα, καταστάσεις ή συμπεριφορές.
Η έκφραση του φόβου περιλαμβάνει: διαστολή των οφθαλμών, συνοφρύωμα, τέντωμα των χειλιών και υπερένταση όλων των μυών, προκειμένου το θύμα να επιτεθεί ή να διαφύγει τον κίνδυνο. Βλέπετε, η φύση έχει προνοήσει και μας έχει καλά οπλισμένους. Μία κοινή αντίδραση στο συναίσθημα του φόβου είναι η κάλυψη, για να προστατευτούν ευάλωτα τμήματα της ανατομίας, κυρίως το πρόσωπο και το κεφάλι. Η κάλυψη γίνεται με τα χέρια, με κάποιο αντικείμενο και συχνά, στην παιδική μας ηλικία τουλάχιστον, με το σεντόνι.
Ο φόβος σε παιδική - εφηβική ηλικία.
Το σίγουρο είναι ότι η πρόκληση του φόβου είναι το πρώτο και ισχυρότερο «όπλο» χειραγώγησής μας από τους πολυαγαπημένους -κατά τ’ άλλα- γονείς μας. Όπλο που χρησιμοποιείται σε όλους και για όλα. Συνήθως αρχίζει ως φόβος για πρόσωπα, για να έχουμε την επιθυμητή συμπεριφορά-αντίδραση. Έτσι, ακούμε: «φάε, παιδί μου, γιατί θα έρθει ο Μούμους», «μάζεψε τα παιχνίδια σου, γιατί θα έρθει ο γύφτος και θα τα πάρει», «κοιμήσου, γιατί θα βγει ο Μπαμπούλας» και άλλα τόσα πρόσωπα που μπορεί να σκαρφιστεί το μυαλό των γονιών μας - θέλει μεγάλη φαντασία τελικά να είσαι γονιός με σκοπό την ποδηγέτησή μας, την οριοθέτηση και την υπακοή στους κανόνες. Υπάρχουν επίσης οι αναμενόμενοι, από ένα παιδί, φόβοι, όπως: ο φόβος για τον κακό λύκο, το σκοτάδι, τους κεραυνούς, τις βροντές, τα φαντάσματα κτλ. Με το πέρασμα των χρόνων στη λίστα προστίθενται οι «επαγγελματικοί» φόβοι, όπως: «Διάβασε, πουλάκι μου! Αν δε διαβάζεις δε θα γίνεις τίποτα, δε θα προχωρήσεις, δε θα έχεις να φας αύριο μεθαύριο». Αμ, ρε μάνα, διάβαζα ο έρμος, αλλά πάλι δεν έχω. Ακολουθούν οι «κοινωνικοί»: «Βρε, παιδάκι μου, τι παντελόνι είναι αυτό; Μάζεψ’ το λίγο, θα σου πέσει, δε θα σε κάνουν παρέα έτσι πώς ντύνεσαι» - καλά δεν τη λες και Coco τη μανουλίτσα, οπότε καλώς δεν την άκουγα. Και η εντρύφηση των φόβων καλά κρατεί. Έτσι μαθαίνουμε να μεγαλώνουμε, με φόβους, και οι φόβοι αυτοί βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος να μεγεθυνθούν στην ενήλικη ζωή μας.
Τα σεντόνια μας
Και κάπως έτσι, λοιπόν, το συναίσθημα του φόβου παγιώνεται, η άποψή μας καθώς και οι τεχνικές άμυνας έναντι αυτού αποκρυσταλλώνονται με το πέρασμα των ετών. Ο πιο συχνός μηχανισμός άμυνας είναι η κάλυψη, το κουκούλωμα, που λέμε. Ένας κεραυνός, μία τρομαχτική ιστορία, μία σκηνή από ταινία, ένας άγνωστος θόρυβος είναι ικανά να μας κάνουν να καλυφτούμε μέχρι πάνω με το σεντόνι, κουβέρτα, πάπλωμα - στη δική μου περίπτωση ήταν σχεδόν πάντα το σεντόνι. Ακόμα και σήμερα με τον ίδιο τρόπο αντιδρώ στο αίσθημα του φόβου. Άρα, δύο είναι τα ερωτήματα που γεννιούνται: Τι είδους «μαγικές» ικανότητες νομίζουμε ότι έχουν αυτά τα σεντόνια; Και δεύτερον, ο τρόπος σκέψης - αντίδρασης είναι ίδιος στα είκοσι τρία όπως και στα τέσσερα;
Τότε που η κυρα-Ιωάννα έφτιαχνε παραμύθια με άσχημες, κακές μάγισσες με δύο τρίχες στο κεφάλι και μια τεράστια ελιά πάνω στη γαμψή τους μύτη, φοβόμουν κατά την ακρόαση της ιστορίας, αλλά την περίμενα, την άκουγα. Ναι! Και ήθελα να την ακούω, περίμενα νωχελικά να έρθει η στιγμή που θα υψώσει τη φωνή της επιτηδευμένα για να μου προκαλέσει, επιδέξια, το φόβο, αυτό τον πολυπόθητο φόβο, και τότε λυτρωτικά να κρυφτώ κάτω από το σεντόνι.
Καταφύγιο από τη μάγισσα, ασπίδα απ’ όλα τα κακά. Έτσι και τώρα περιμένω την ιστορία, την αποζητώ. Ξέρω ότι θα μου δημιουργήσει ένα γνώριμο συναίσθημα: Φόβο! Ναι, φόβο. Και πάλι σαν τότε θα τραβήξω το σεντόνι μέχρι το πρόσωπο. Θα σκεπαστώ, τίποτα δε θα μείνει εκτεθειμένο. Όλα τα προστατεύει αυτό το σεντόνι, όλα.
Τότε, όμως, ήμουν τεσσάρων, τώρα στη δύση των είκοσι τριών μου χρόνων ποια δικαιολογία να βρω; Γιατί τραβάω το σεντόνι, από τι προσπαθώ να φυλαχτώ; Από σένα; Από εμένα; Από τον κόσμο; Από αυτό που νιώθω; Τελικά τι φοβάμαι και γιατί; Θέλω να φοβάμαι; Μήπως τελικά τον χρειάζομαι το φόβο;
Ξέρω, τώρα κάπου εδώ εσύ περιμένεις να σου πω ότι πρέπει να παραμερίσεις τους φόβους σου και να ζήσεις ελεύθερα. Να ζήσεις τον απόλυτο έρωτα που έχει έρθει στη ζωή σου, να αφήσεις τον καινούριο φίλο -που σε προσκαλεί- να σε γνωρίσει, να ακολουθήσεις το όνειρό σου και να παρατήσεις τη νομική για να πας να φτιάξεις μία φάρμα με καμηλοπαρδάλεις χωρίς να φοβάσαι ότι θα στεναχωρήσεις τους γονείς σου κτλ. και κτλ. Ε, όχι! Όχι, δε θα σου πω αυτό, δεν ξέρω τι πρέπει να κάνεις ούτε με τον καινούριο έρωτά σου, αν θα αποδειχτεί μαλάκας ή σκρόφα αντίστοιχα, και όλα αυτά τα όμορφα κοσμητικά επίθετα που όλοι έχουμε στολίσει περασμένους έρωτες, ούτε ξέρω αν η συνάδερφος αποδειχτεί σκρόφα και στη φέρει πισώπλατα, ούτε ξέρω αν πρέπει να πας να εκτρέφεις καμηλοπαρδάλεις - μα, καμηλοπαρδάλεις;! Μπορώ να σου πω όμως αυτό, για μένα δεν είχε σημασία ποτέ να νικήσω τους φόβους μου, να αποποιηθώ το σεντονάκι μου, σημασία είχε πάντα να βρω το κάτι ή τους κάποιους -έρωτες, φίλους, καλούς συνάδερφους, αρπαχτές- που θα με κάνουν να μη σκεφτώ να το τραβήξω ή σε άλλη περίπτωση να θέλω να το μοιραστώ. Τι κέρδισα;
Έχω πλάι μου ανθρώπους που μου δημιούργησαν μία αίσθηση ασφάλειας, αίσθηση αγάπης, που διώχνουν ίσως κάποιους φόβους μου -έστω και στιγμιαία-, που δε μου αφαιρούν, όμως, το δικαίωμα να φοβάμαι και να τραβάω το σεντόνι μου όταν το έχω, ή νιώθω ότι το έχω ανάγκη. Κέρδισα τους ανθρώπους που έχω στη ζωή μου, την ενασχόλησή μου με πράγματα που πραγματικά με ενδιαφέρουν -τουλάχιστον για την ώρα- και δίνομαι σε αυτά, όμορφες στιγμές με έρωτες, πόνους, άσχημες εμπειρίες, την απώλεια κάποιων φόβων μου και τη δημιουργία νέων. Αισθάνομαι αρκετά ολοκληρωμένος άνθρωπος έχοντας ζήσει τα περισσότερα από τα συναισθήματα. Αν δεν τα ζούσα θα αισθανόμουν ημιτελής.
Το ιδανικό θα ήτο να κάψουμε τα σεντόνια μας σε μία συγκέντρωση, όπως οι άλλοτε φεμινίστριες έκαιγαν τα σουτιέν τους δηλώνοντας την αντίθεσή τους στη φαλλοκρατική κοινωνία. Και να είστε σίγουροι ότι η φλόγα αυτή θα ήταν ικανή να ζεσταίνει για μέρες όχι μόνο την Ελλάδα, που θα μας ερχόταν και βολικό με την τιμή που έχει πιάσει το πετρέλαιο και εν μέσω οικονομικής κρίσης, αλλά την Ευρώπη. Κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Αυτό που ελπίζω, και το ελπίζω για όλους μας, είναι να βρίσκουμε πάντα το κάτι, την κάποια, τον κάποιον, που θα μας κάνει να παραμερίζουμε, έστω και προσωρινά, το σεντόνι μας, ή τουλάχιστον θα μας κάνουν να θέλουμε να το μοιραστούμε. Και ναι, τα σεντόνια θα είναι πάντα εκεί έτοιμα για χρήση, αλλά, παιδιά, κρύα πιάσανε, ας δοκιμάσουμε και καμιά κουβερτούλα, ή έστω ας δοκιμάσουμε το σεντόνι που μας προσφέρει το πρόσωπο που μας κλείνει πονηρά το μάτι.
Υ.Γ. Μοιράζομαι μαζί σας τις ανησυχίες, τους φόβους μου, τους προβληματισμούς μου και το σεντονάκι μου. Αν είχα έτοιμες λύσεις, θα τις κατέθετα σε ένα καλώς αμειβόμενο βιβλίο. Να εκφραστώ καλύτερα δεν μπόρεσα, έτσι αισθάνομαι!
it was a walkin my shoes...
Σταύρος Ιωάννου
Τι είναι, λοιπόν, ο φόβος;
Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα, ένας ασυνείδητος προστατευτικός μηχανισμός του οργανισμού, που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου και σχεδόν πάντα αφορά μελλοντικά γεγονότα, καταστάσεις ή συμπεριφορές.
Η έκφραση του φόβου περιλαμβάνει: διαστολή των οφθαλμών, συνοφρύωμα, τέντωμα των χειλιών και υπερένταση όλων των μυών, προκειμένου το θύμα να επιτεθεί ή να διαφύγει τον κίνδυνο. Βλέπετε, η φύση έχει προνοήσει και μας έχει καλά οπλισμένους. Μία κοινή αντίδραση στο συναίσθημα του φόβου είναι η κάλυψη, για να προστατευτούν ευάλωτα τμήματα της ανατομίας, κυρίως το πρόσωπο και το κεφάλι. Η κάλυψη γίνεται με τα χέρια, με κάποιο αντικείμενο και συχνά, στην παιδική μας ηλικία τουλάχιστον, με το σεντόνι.
Ο φόβος σε παιδική - εφηβική ηλικία.
Το σίγουρο είναι ότι η πρόκληση του φόβου είναι το πρώτο και ισχυρότερο «όπλο» χειραγώγησής μας από τους πολυαγαπημένους -κατά τ’ άλλα- γονείς μας. Όπλο που χρησιμοποιείται σε όλους και για όλα. Συνήθως αρχίζει ως φόβος για πρόσωπα, για να έχουμε την επιθυμητή συμπεριφορά-αντίδραση. Έτσι, ακούμε: «φάε, παιδί μου, γιατί θα έρθει ο Μούμους», «μάζεψε τα παιχνίδια σου, γιατί θα έρθει ο γύφτος και θα τα πάρει», «κοιμήσου, γιατί θα βγει ο Μπαμπούλας» και άλλα τόσα πρόσωπα που μπορεί να σκαρφιστεί το μυαλό των γονιών μας - θέλει μεγάλη φαντασία τελικά να είσαι γονιός με σκοπό την ποδηγέτησή μας, την οριοθέτηση και την υπακοή στους κανόνες. Υπάρχουν επίσης οι αναμενόμενοι, από ένα παιδί, φόβοι, όπως: ο φόβος για τον κακό λύκο, το σκοτάδι, τους κεραυνούς, τις βροντές, τα φαντάσματα κτλ. Με το πέρασμα των χρόνων στη λίστα προστίθενται οι «επαγγελματικοί» φόβοι, όπως: «Διάβασε, πουλάκι μου! Αν δε διαβάζεις δε θα γίνεις τίποτα, δε θα προχωρήσεις, δε θα έχεις να φας αύριο μεθαύριο». Αμ, ρε μάνα, διάβαζα ο έρμος, αλλά πάλι δεν έχω. Ακολουθούν οι «κοινωνικοί»: «Βρε, παιδάκι μου, τι παντελόνι είναι αυτό; Μάζεψ’ το λίγο, θα σου πέσει, δε θα σε κάνουν παρέα έτσι πώς ντύνεσαι» - καλά δεν τη λες και Coco τη μανουλίτσα, οπότε καλώς δεν την άκουγα. Και η εντρύφηση των φόβων καλά κρατεί. Έτσι μαθαίνουμε να μεγαλώνουμε, με φόβους, και οι φόβοι αυτοί βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος να μεγεθυνθούν στην ενήλικη ζωή μας.
Τα σεντόνια μας
Και κάπως έτσι, λοιπόν, το συναίσθημα του φόβου παγιώνεται, η άποψή μας καθώς και οι τεχνικές άμυνας έναντι αυτού αποκρυσταλλώνονται με το πέρασμα των ετών. Ο πιο συχνός μηχανισμός άμυνας είναι η κάλυψη, το κουκούλωμα, που λέμε. Ένας κεραυνός, μία τρομαχτική ιστορία, μία σκηνή από ταινία, ένας άγνωστος θόρυβος είναι ικανά να μας κάνουν να καλυφτούμε μέχρι πάνω με το σεντόνι, κουβέρτα, πάπλωμα - στη δική μου περίπτωση ήταν σχεδόν πάντα το σεντόνι. Ακόμα και σήμερα με τον ίδιο τρόπο αντιδρώ στο αίσθημα του φόβου. Άρα, δύο είναι τα ερωτήματα που γεννιούνται: Τι είδους «μαγικές» ικανότητες νομίζουμε ότι έχουν αυτά τα σεντόνια; Και δεύτερον, ο τρόπος σκέψης - αντίδρασης είναι ίδιος στα είκοσι τρία όπως και στα τέσσερα;
Τότε που η κυρα-Ιωάννα έφτιαχνε παραμύθια με άσχημες, κακές μάγισσες με δύο τρίχες στο κεφάλι και μια τεράστια ελιά πάνω στη γαμψή τους μύτη, φοβόμουν κατά την ακρόαση της ιστορίας, αλλά την περίμενα, την άκουγα. Ναι! Και ήθελα να την ακούω, περίμενα νωχελικά να έρθει η στιγμή που θα υψώσει τη φωνή της επιτηδευμένα για να μου προκαλέσει, επιδέξια, το φόβο, αυτό τον πολυπόθητο φόβο, και τότε λυτρωτικά να κρυφτώ κάτω από το σεντόνι.
Καταφύγιο από τη μάγισσα, ασπίδα απ’ όλα τα κακά. Έτσι και τώρα περιμένω την ιστορία, την αποζητώ. Ξέρω ότι θα μου δημιουργήσει ένα γνώριμο συναίσθημα: Φόβο! Ναι, φόβο. Και πάλι σαν τότε θα τραβήξω το σεντόνι μέχρι το πρόσωπο. Θα σκεπαστώ, τίποτα δε θα μείνει εκτεθειμένο. Όλα τα προστατεύει αυτό το σεντόνι, όλα.
Τότε, όμως, ήμουν τεσσάρων, τώρα στη δύση των είκοσι τριών μου χρόνων ποια δικαιολογία να βρω; Γιατί τραβάω το σεντόνι, από τι προσπαθώ να φυλαχτώ; Από σένα; Από εμένα; Από τον κόσμο; Από αυτό που νιώθω; Τελικά τι φοβάμαι και γιατί; Θέλω να φοβάμαι; Μήπως τελικά τον χρειάζομαι το φόβο;
Ξέρω, τώρα κάπου εδώ εσύ περιμένεις να σου πω ότι πρέπει να παραμερίσεις τους φόβους σου και να ζήσεις ελεύθερα. Να ζήσεις τον απόλυτο έρωτα που έχει έρθει στη ζωή σου, να αφήσεις τον καινούριο φίλο -που σε προσκαλεί- να σε γνωρίσει, να ακολουθήσεις το όνειρό σου και να παρατήσεις τη νομική για να πας να φτιάξεις μία φάρμα με καμηλοπαρδάλεις χωρίς να φοβάσαι ότι θα στεναχωρήσεις τους γονείς σου κτλ. και κτλ. Ε, όχι! Όχι, δε θα σου πω αυτό, δεν ξέρω τι πρέπει να κάνεις ούτε με τον καινούριο έρωτά σου, αν θα αποδειχτεί μαλάκας ή σκρόφα αντίστοιχα, και όλα αυτά τα όμορφα κοσμητικά επίθετα που όλοι έχουμε στολίσει περασμένους έρωτες, ούτε ξέρω αν η συνάδερφος αποδειχτεί σκρόφα και στη φέρει πισώπλατα, ούτε ξέρω αν πρέπει να πας να εκτρέφεις καμηλοπαρδάλεις - μα, καμηλοπαρδάλεις;! Μπορώ να σου πω όμως αυτό, για μένα δεν είχε σημασία ποτέ να νικήσω τους φόβους μου, να αποποιηθώ το σεντονάκι μου, σημασία είχε πάντα να βρω το κάτι ή τους κάποιους -έρωτες, φίλους, καλούς συνάδερφους, αρπαχτές- που θα με κάνουν να μη σκεφτώ να το τραβήξω ή σε άλλη περίπτωση να θέλω να το μοιραστώ. Τι κέρδισα;
Έχω πλάι μου ανθρώπους που μου δημιούργησαν μία αίσθηση ασφάλειας, αίσθηση αγάπης, που διώχνουν ίσως κάποιους φόβους μου -έστω και στιγμιαία-, που δε μου αφαιρούν, όμως, το δικαίωμα να φοβάμαι και να τραβάω το σεντόνι μου όταν το έχω, ή νιώθω ότι το έχω ανάγκη. Κέρδισα τους ανθρώπους που έχω στη ζωή μου, την ενασχόλησή μου με πράγματα που πραγματικά με ενδιαφέρουν -τουλάχιστον για την ώρα- και δίνομαι σε αυτά, όμορφες στιγμές με έρωτες, πόνους, άσχημες εμπειρίες, την απώλεια κάποιων φόβων μου και τη δημιουργία νέων. Αισθάνομαι αρκετά ολοκληρωμένος άνθρωπος έχοντας ζήσει τα περισσότερα από τα συναισθήματα. Αν δεν τα ζούσα θα αισθανόμουν ημιτελής.
Το ιδανικό θα ήτο να κάψουμε τα σεντόνια μας σε μία συγκέντρωση, όπως οι άλλοτε φεμινίστριες έκαιγαν τα σουτιέν τους δηλώνοντας την αντίθεσή τους στη φαλλοκρατική κοινωνία. Και να είστε σίγουροι ότι η φλόγα αυτή θα ήταν ικανή να ζεσταίνει για μέρες όχι μόνο την Ελλάδα, που θα μας ερχόταν και βολικό με την τιμή που έχει πιάσει το πετρέλαιο και εν μέσω οικονομικής κρίσης, αλλά την Ευρώπη. Κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Αυτό που ελπίζω, και το ελπίζω για όλους μας, είναι να βρίσκουμε πάντα το κάτι, την κάποια, τον κάποιον, που θα μας κάνει να παραμερίζουμε, έστω και προσωρινά, το σεντόνι μας, ή τουλάχιστον θα μας κάνουν να θέλουμε να το μοιραστούμε. Και ναι, τα σεντόνια θα είναι πάντα εκεί έτοιμα για χρήση, αλλά, παιδιά, κρύα πιάσανε, ας δοκιμάσουμε και καμιά κουβερτούλα, ή έστω ας δοκιμάσουμε το σεντόνι που μας προσφέρει το πρόσωπο που μας κλείνει πονηρά το μάτι.
Υ.Γ. Μοιράζομαι μαζί σας τις ανησυχίες, τους φόβους μου, τους προβληματισμούς μου και το σεντονάκι μου. Αν είχα έτοιμες λύσεις, θα τις κατέθετα σε ένα καλώς αμειβόμενο βιβλίο. Να εκφραστώ καλύτερα δεν μπόρεσα, έτσι αισθάνομαι!
it was a walkin my shoes...
Σταύρος Ιωάννου